Đề cương ôn tập môn Ngữ văn 8 - Phạm Thị Hồng Miên

Nội dung text: Đề cương ôn tập môn Ngữ văn 8 - Phạm Thị Hồng Miên

1. Phßng gi¸o dôc & §µo T¹o Quúnh phô Tr­êng trung häc c¬ së an vinh §Ò c­¬ng «n tËp m«n ng÷ v¨n 8 Gi¸o viªn: Ph¹m thÞ hång Miªn N¨m häc 2019- 2020 1
2. Chñ ®Ò I: ¤n tËp vÒ th¬ I. V¡N B¶N: Nhí rõng (ThÕ L÷) * T¸c gi¶: - ThÕ L÷ (1907 – 1989) – tªn khai sinh lµ NguyÔn Thø LÔ – quª ë B¾c Ninh. - Lµ nhµ th¬ tiªu biÓu trong pt Th¬ míi (1932 – 1945). - §­îc Nhµ n­íc tÆng gi¶i th­ëng HCM vÒ VHNT. - §Æc ®iÓm phong c¸ch th¬ ThÕ L÷: Giäng th¬ biÔn ho¸ du d­¬ng, l«i cuèn. Ý th¬ réng më, giäng th¬ m­ît mµ ®Çy mµu s¾c. h×nh t­îng th¬ ®a d¹ng, chan hoµ t×nh th¬, d¹t dµo vÒ c¸i ®Ñp, c¸i ®Ñp cña ©m nh¹c, mÜ thuËt, vÎ ®Ñp cña nhan s¾c thiÕu n÷ vµ t×nh yªu * Gi¸ trÞ vÒ néi dung & NT: - “Nhí rõng” lµ bµi th¬ tiªu biÓu nhÊt cña ThÕ L÷ vµ cña phong trµo Th¬ míi, ®­îc s¸ng t¸c vµo n¨m 1934, lÇn ®Çu ®¨ng b¸o, sau ®ã in trong tËp “MÊy vÇn th¬”. - M­în lêi con hæ ë v­êng b¸ch thó víi nçi ch¸n ghÐt thùc t¹i tÇm th­êng, tï tóng vµ niÒm khao kh¸t tù do, ®­îc sèng ®óng víi b¶n chÊt cña m×nh, t¸c gi¶ ®· thÓ hiÖn t©m sù u uÊt vµ niÒm khao kh¸t tù do m·nh liÖt, ch¸y báng cña con ng­êi bÞ giam cÇm n« lÖ. Bµi th¬ ®· kh¬i dËy t×nh c¶m yªu n­íc, niÒm uÊt hËn vµ lßng khao kh¸t tù do cña con ng­êi VN khi ®ang bÞ ngo¹i bang thèng trÞ. Ph¶ng phÊt trong bµi th¬ cã nçi ®au thÇm kÝn cña ThÕ L÷ vµ còng lµ cña nh÷ng ng­êi thanh niªn thuë Êy tr­íc c¶nh n­íc mÊt nhµ tan. B. Bµi tËp: 1. §Ò bµi: Em h·y ph©n tÝch vµ ph¸t biÓu c¶m nghÜ cña m×nh vÒ khæ th¬ ®Çu bµi "Nhí rõng". * Më bµi: Giíi thiÖu t¸c gi¶, t¸c phÈm. ThÕ L÷ lµ mét trong nh÷ng nhµ th¬ tiªu biÓu cña phong trµo Th¬ míi. Bµi th¬ “Nhí rõng” g¾n liÒn víi tªn tuæi cña «ng. Nãi c¸ch kh¸c, nh¾c ®Õn ThÕ L÷ lµ ng­êi ta nhí ngay ®Õn bµi th¬ “Nhí rõng”. - Bµi th¬ m­în lêi con hæ ë v­êng b¸ch thó víi nçi ch¸n ghÐt thùc t¹i tÇm th­êng, tï tóng vµ niÒm khao kh¸t tù do, ®­îc sèng ®óng víi b¶n chÊt cña m×nh, t¸c gi¶ ®· thÓ hiÖn t©m sù u uÊt vµ niÒm khao kh¸t tù do m·nh liÖt, ch¸y báng cña con ng­êi bÞ giam cÇm n« lÖ. Bµi th¬ ®· kh¬i dËy t×nh c¶m yªu n­íc, niÒm uÊt hËn vµ lßng khao kh¸t tù do cña con ng­êi VN khi ®ang bÞ ngo¹i bang thèng trÞ. Ph¶ng phÊt trong bµi th¬ cã nçi ®au thÇm kÝn cña ThÕ L÷ vµ còng lµ cña nh÷ng ng­êi thanh niªn thuë Êy tr­íc c¶nh n­íc mÊt nhµ tan. * Th©n bµi: Ph©n tÝch vµ ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ khæ th¬ ®Çu: - T©m tr¹ng cña con hæ khi bÞ nhèt trong còi s¾t ë v­ên b¸ch thó: Trong lêi ®Ò tõ bµi th¬, t¸c gi¶ viÕt: “Lêi con hæ ë v­ên b¸ch thó”. §©y cã thÓ coi lµ tø trung t©m, lµ ®iÓm tùa cho c¶m xóc th¬ bïng ph¸t. T¸c g¶i ®· dsdÆt con hæ – biÓu t­îng cho søc m¹nh huyÒn bÝ, d÷ déi, linh thiªng cña rõng giµ - gi÷a còi s¾t tï tóng, gß bã cña khu v­ên b¸ch thó (vèn còng ch¼ng lÊy g× lµm réng r·i) ®Ó t¹o nªn thÕ ®èi lËp, t­¬ng ph¶n gi÷a kh¸t väng lín lao víi hoµn c¶nh nghiÖt ng·. §ã lµ c¶ mét nguån n¨ng l­îng bÞ nÐn chÆt, lóc nµo còng chØ chùc bung ra. Nh÷ng tõ ng÷ trong bµi th¬ rÊt giµu ý nghÜa t¹o h×nh: GËm mét khèi c¨m hên trong còi s¾t Ngay c¶ t­ t­ëng (c¨m hên) còng bÞ nÐn Ðp ®Õn ®«ng cøng l¹i bëi nh÷ng thanh s¾t ®­îc g¾n thµnh khung – mét s¶n phÈm kÜ thuËt cña x· héi loµi ng­êi hiÖn ®¹i. Con hæ bÞ giam cÇm nh­ng kh«ng v× thÕ mµ nã chÞu khuÊt phôc. “lì b­íc sa c¬, nã ®µnh chÞu n»m dµi “tr«ng ngµy th¸ng dÇn qua”. T×nh c¶nh cã thÓ coi nh­ tuyÖt väng, nh­ng chóa s¬n l©m vÉn cßn nguyªn ®ã niÒm kiªu h·nh. Nã coi con ng­êi chØ lµ loµi “m¾t bД vµ 2
3. thÊy nhôc nh»n v« cïng khi bÞ h¹ thÊp ngang tÇm víi “bän gÊu dë h¬i”, víi cÆp b¸o “v« t­ lù” dÔ dµng chÊp nhËn hoµn c¶nh. * KÕt bµi: - Nªu kh¸i qu¸t gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt cña ®o¹n trÝch. - Nªu c¶m nghÜ cña m×nh: §o¹n th¬ chØ víi 8 c©u nh­ng ®· thÓ hiÖn thËt s©u s¾c nçi ch¸n ghÐt cuéc sèng tÇm th­êng tï tóng, thÓ hiÖn nçi kh¸t khao ®­îc tù do, ®­îc sèng ®óng víi b¶n chÊt cña m×nh ccña con hæ khi bÞ giam cÇm. §ã còng chÝnh lµ nçi uÊt hËn, niÒm kh¸t väng cña con n­êi VN ®­¬ng thêi trong c¶nh n­íc mÊt nhµ tan. 2. H·y chøng minh: "M­în lêi con hæ ë v­êng b¸ch thó víi nçi ch¸n ghÐt thùc t¹i tÇm th­êng, tï tóng vµ niÒm khao kh¸t tù do, t¸c gi¶ ®· thÓ hiÖn t©m sù u uÊt vµ niÒm khao kh¸t tù do ch¸y báng cña con ng­êi bÞ giam cÇm n« lÖ. Bµi th¬ ®· kh¬i dËy t×nh c¶m yªu n­íc, niÒm uÊt hËn vµ lßng khao kh¸t tù do cña con ng­êi VN" . H­íng dÉn: * Më bµi: Nh­ h­íng dÉn trong phÇn bµi tËp . * Th©n bµi: 1.Nçi ch¸n ghÐt thùc t¹i tÇm th­êng, tï tóng cña con hæ, còng lµ t©m tr¹ng ng­êi d©n ViÖt Nam:K1-4 - Con hæ bÞ giam trong còi s¾t ®µnh chÞu n»m dµi “tr«ng ngµy th¸ng dÇn qua”. T×nh c¶nh cã thÓ coi nh­ tuyÖt väng, nh­ng chóa s¬n l©m vÉn cßn nguyªn ®ã niÒm kiªu h·nh. Nã coi con ng­êi chØ lµ loµi “m¾t bД vµ thÊy nhôc nh»n v« cïng khi bÞ h¹ thÊp ngang tÇm víi “bän gÊu dë h¬i”, víi cÆp b¸o “v« t­ lù” dÔ dµng chÊp nhËn hoµn c¶nh. K1 - C¶nh n¬i v­ên b¸ch thó d­íi m¾t hæ thÊy v« cïng tÇm th­êng, gi¶ dèi, ®¬n ®iÖu khiÕn nã ch¸n ghÐt.K4. 2. NiÒm khao kh¸t tù dom·nh liÖt, ch¸y báng cña con ng­êi bÞ giam cÇm n« lÖ. K2-3-5 - Hæ nhí l¹i chèn rõng ®¹i ngµn x­a khi m×nh cßn lµ chóa s¬n l©m. + C¶nh thiªn nhiªn hïng vÜ, tr¸ng lÖ. + Hæ xuÊt hiÖn nh­ ®Êng qu©n v­¬ng ë nh÷ng thêi ®iÓm ®Æc biÖt. + Giê ®©y tÊt c¶ chØ lµ qu¸ khø xãt xa,lµ nçi nhí da diÕt. - TiÕng gäi vÒ ®¹i ngµn cña hæ lµ khao kh¸t trë vÒ thêi tù do. §ã còng lµ khao kh¸t cña nh©n d©n VN. ->Bµi th¬ ®· kh¬i dËy t×nh c¶m yªu n­íc, niÒm uÊt hËn vµ lßng khao kh¸t tù do cña con ng­êi VN" . * KÕt bµi: - Nªu kh¸i qu¸t gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt cña bµi th¬. - Nªu c¶m nghÜ cña m×nh: II. V¡N B¶N: Quª h­¬ng - TÕ Hanh a. T¸c gi¶: - TÕ Hanh – tªn khai sinh lµ TrÇn tÕ Hanh, sinh 1921, quª Qu¶ng Ng·i, hiÖn ®ang sèng ë HN. - «ng tham gia cm tõ T8/1945, tham gia nhiÒu kho¸ BCH Héi Nhµ v¨n - XB nhiÒu tËp th¬, tiÓu luËn, th¬ viÕt cho thiÕu nhi, dÞch nhiÒu tËp th¬ cña c¸c nhµ th¬ lín trªn TG. - ¤ng nhËn nhiÒu gi¶i th­ëng vÒ vh. b. T¸c phÈm: - S¸ng t¸c khi TÕ Hanh sèng xa quª. Nh÷ng h/a vÒ lµng chµi vµ nh÷ng ng­êi d©n chµi ®Òu ®­îc t¸i hiÖn tõ nçi nhí cña nhµ th¬ nªn rÊt gîi c¶m vµ sinh ®éng. 3
4. - VÎ ®Ñp cña bµi th¬ thÓ hiÖn ë chÊt th¬ b×nh dÞ nh­ng trµn ngËp c¶m xóc. Nhµ th¬ viÕt vÒ quª h­¬ng víi t×nh c¶m thiÕt tha, tõ niÒm tù hµo vÒ 1 miÒn quª t­¬i ®Ñp, cã nh÷ng ®oµn thuyÒn, nh÷ng ng­êi trai m¹nh mÏ ®Çy søc sèng, ®­¬ng ®Çu víi sãng giã trïng d­¬ng v× c/s, niÒm vui vµ hp cña lµng chµi. B. Bµi tËp: Ph©n tÝch vÎ ®Ñp cña bøc tranh lµng quª trong bµi th¬ "Quª h­¬ng" cña nhµ th¬ TÕ Hanh. Dµn ý Më bµi: - Giíi thiÖu bµi th¬. - Giíi thiÖu vÊn ®Ò nghÞ luËn: Søc hÊp dÉn tr­íc hÕt cña bµi th¬ lµ vÎ ®Ñp th©n th­¬ng vµ ®éc ®¸o cña bøc tranh lµng quª. Th©n bµi: a. §ã lµ vÎ ®Ñp cña chÝnh lµng quª t¸c gi¶ - mét lµng chµi ven biÓn Trung Bé. (Ph©n tÝch 2 c©u th¬ ®Çu). b. §ã lµ vÎ dÑp t­¬i s¸ng, khoÎ kho¾n cña cuéc sèng vµ con ng­êi lµng chµi: - VÎ ®Ñp cña bøc tranh lµng quª trong c¶nh ®oµn thuyÒn ra kh¬i ®¸nh c¸: + HiÖn lªn trong khung c¶nh thiªn nhiªn t­¬i s¸ng, th¬ méng cña buæi b×nh minh. + KhÝ thÕ lao ®éng h¨ng h¸i ®­îc gîi t¶ qua h×nh ¶nh nh÷ng chµng trai “ph¨ng m¸i chÌo” vµ nh÷ng chiÕc thuyÒn “m¹nh mÏ v­ît tr­êng giang”. + H×nh ¶nh c¸nh buåm lµ mét sù so s¸nh ®éc ®¸o gîi ra linh hån cña lµng chµi víi bao nçi niªmg cña ng­êi d©n chµi. - VÎ ®Ñp cña bøc tranh lµng quª trong c¶nh ®oµn thuyÒn trë vÒ bÕn: + C¶nh ån µo tÊp nËp trªn bÕn ®ç lµ mét bøc tranh sinh ho¹t lao ®éng ë lµng chµi ®­îc miªu t¶ hÕt søc sinh ®éng, chan hoµ niÓm vui s­íng tr­íc thµnh qu¶ lao ®éng vµ thÓ hiÖn kh¸t väng Êm no h¹nh phóc cña ng­êi d©n chµi. + H×nh ¶nh nh÷ng chµng trai vµ nh÷ng con thuyÒn sau chuyÕn ra kh¬i t¹o nªn mét vÎ ®Ñp võa thùc võa l·ng m¹n víi h­¬ng vÞ riªng biÖt khã quªn cña lµng chµi. KÕt bµi: - Bøc tranh lµng quª trong bµi th¬ thÓ hiÖn t×nh cµm trong s¸ng, thiÕt tha cña TÕ Hanh ®èi víi quª h­¬ng. - Bµi th¬ viÕt vÒ lµng quª riªng cña chÝnh t¸c gi¶ nh­ng mang theo nÐt ®Ñp cña cuéc sèng vµ con ng­êi ë mäi lµng chµi VN, nªn cã søc hÊp dÉn víi mäi t©m hån ViÖt. III. V¡N B¶N: Khi con tu hó- Tố Hữu a. T¸c gi¶: - Tè H÷u – tªn khai sinh lµ NguyÔn Kim Thµnh – quª Thõa Thiªn. - Sinh ra trong 1 g® nhµ Nho nghÌo, tõ s¸u, b¶y tuæi ®· lµm th¬. Gi¸c ngé vµ tham gia cm tõ rÊt sím. - Tè H÷u ®¶m nhiÖm nhiÒu chøc vô quan träng cña §¶ng vµ chÝnh quyÒn: Uû viªn Bé chÝnh trÞ, BÝ th­ BCH T¦ §¶ng, Phã chñ tÞch Héi ®ång Bé tr­ëng. - XB nhiÒu tËp th¬, tiÓu luËn. - NhËn nhiÒu gi¶i th­ëng vÒ VHNT. b. T¸c phÈm: - Bµi th¬ lôc b¸t ®­îc s¸ng t¸c khi «ng ®ang bÞ ®Þch giam trong nhµ lao Thõa Phñ (HuÕ) 7. 1939, sau ®ã ®­îc in trong tËp: Tõ Êy. 4
5. - Bµi th¬ nãi lªn nçi nhí quª nhµ khi mïa hÌ ®· ®Õn, ®ång thêi thÓ hiÖn niÒm uÊt hËn vµ lßng khao kh¸t tù do cña ng­êi chiÕn sÜ c¸ch m¹ng ®ang bÞ cïm trãi trong nhµ tï ®Õ quèc. B. Bµi tËp: 2. Ph©n tÝch t©m tr¹ng cña nh©n vËt tr÷ t×nh trong bµi th¬ "Khi con tu hó" cña nhµ th¬ Tè H÷u. Dµn ý Më bµi: - Bµi th¬ ®­îc Tè H÷u s¸ng t¸c vµo th¸ng 7.1939, lóc nµh th¬ bÞ TD Ph¸p b¾t giam ë nhµ lao Thõa Phñ (HuÕ). - Bµi th¬ thÓ hiÖn t©m tr¹ng cña ng­êi thanh niªn céng s¶n m­êi t¸m tuæi sau 4 th¸ng trêi bÞ t¸ch biÖt khái c/® tù do. Th©n bµi: a. NiÒm yªu c/s vµ nçi khao kh¸t tù do: (6 c©u th¬ ®Çu). - TiÕng chim tu hó gäi bÇy ®¸nh thøc h×nh ¶nh mïa hÌ trong t©m hån ng­êi tï. - Bøc tranh mïa hÌ hiÖn lªn thËt sinh ®éng vµ cô thÓ, nång nµn t×nh yªu c/s vµ nçi kh¸t khao tù do. b. Cµng khao kh¸t tù do, ng­êi tï cµng ®au khæ v× bÞ giam cÇm (4 c©u cuèi): - TiÕng chim tu hó vµ khung c¶nh mïa hÌ trong t­ëng t­îng th«i thóc ng­êi tï muèn v­ît tho¸t c¶nh giam cÇm. - TiÕng chim tu hó cµng khiÕn cho ng­êi tï ®au khæ, uÊt hËn v× khao kh¸t tù do mµ ®µnh chÞu bÊt lùc trong c¶nh tï ®µy ngét ng¹t. KÕt bµi: - T©m tr¹ng cña ng­êi tï céng s¶n ®­îc thÓ hiÖn tù nhiªn, ch©n thµnh vµ tha thiÕt, lµm nªn søc hÊp dÉn cña bµi th¬. - T©m tr¹ng cña Tè H÷u béc lé vÎ ®Ñp t©m hån cña ng­êi chiÕn sÜ c¸ch m¹ng. IV. V¡N B¶N: Tøc c¶nh P¾c Bã- NguyÔn ¸i Quèc a. T¸c gi¶: Hå ChÝ Minh. b. T¸c phÈm: - Hoµn c¶nh s¸ng t¸c: Th¸ng 2. 1941, sau 30 n¨m b«n ba ho¹t ®éng cm ë n­íc ngoµi, BH trë vÒ TQ, trùc tiÕp l·nh ®¹o ptr cm trong n­íc. Ng­êi sèng vµ lµm viÖc trong hoµn c¶nh hÕt søc gian khæ: ë trong hang P¸c Bã – 1 hang nói nhá s¸t biªn giíi ViÖt – Trung (Hµ Qu¶ng – Cao B»ng); th­êng ph¶i ¨n ch¸o ng«, m¨ng rõng thay c¬m; bµn lµm viÖc lµ 1 phiÕn ®¸ bªn bê suèi c¹nh hang ®­îc ng­êi ®Æt tªn lµ suèi Lª-nin. Bµi th¬ ®­îc B¸c s¸ng t¸c trong hoµn c¶nh nµy. - Bµi th¬ ®­îc viÕt theo thÓ th¬ thÊt ng«n tø tuyÖt §­êng luËt, giäng ®iÖu tù nhiªn, tho¶i m¸i, pha chót vui ®ïa hãm hØnh, tÊt c¶ to¸t lªn 1 c¶m gi¸c vui thÝch, s¶ng kho¸i. B. Bµi tËp: ViÕt bµi thuyÕt minh giíi thiÖu vÒ bµi th¬ "Tøc c¶nh P¸c Bã" cña NguyÔn ¸i Quèc V. V¡N B¶N: Ng¾m tr¨ng, §i ®­êng- Hå ChÝ Minh a. T¸c gi¶: Hå ChÝ Minh. b. T¸c phÈm: * Giíi thiÖu: "Ngôc trung nhËt kÝ" (NhËt kÝ trong tï): - Gåm 133 bµi th¬ ch÷ H¸n, phÇn lín lµ th¬ thÊt ng«n tø tuyÖt. TËp nhËt kÝ b»ng th¬ ®­îc HCM viÕt trong 1 h/c ®Æc biÖt tõ th¸ng 2/1942 ®Õn 9/1943 khi Ng­êi bÞ chÝnh quyÒn TGT b¾t giam 1 c¸ch v« cí, ®µy ®o¹ kh¾p c¸c nhµ tï ë tØnh Qu¶ng T©y – TQ. Qu¶ng T©y gi¶i kh¾p 13 huyÖn M­êi t¸m nhµ lao ®· ë5 qua.
6. (§Õn phßng chÝnh trÞ chiÕn khu IV) - NhËt kÝ trong tï ph¶n ¸nh 1 dòng khÝ lín, 1 t©m hån lín, 1 trÝ tuÖ lín cña ng­êi chiÕn sÜ vÜ ®¹i. Nã cho thÊy 1 ngßi bót võa hån nhiªn gi¶n dÞ, võa hµm sóc s©u s¾c. ChÊt thÐp vµ chÊt t×nh, mµu s¾c cæ ®iÓn vµ tÝnh chÊt hiÖn ®¹i, b×nh dÞ kÕt hîp 1 c¸ch hµi hoµ. - NhËt kÝ trong tï cã t¸c dông BD lßng yªu n­íc, tinh thÇn vµ nh©n sinh quan c¸ch m¹ng cho thÕ hÖ trÎ chóng ta. - Trong bµi “§äc th¬ B¸c”, thi sÜ HTTh«ng viÕt: Ngôc tèi trong tim cµng ch¸y löa XÝch xiÒng kh«ng kho¸ næi lêi ca. Tr¨m s«ng ngh× nói ch©n kh«ng ng·, Yªu n­íc, yªu ng­êi, yªu cá hoa... ...VÇn th¬ cña B¸c vÇn th¬ thÐp Mµ vÉn mªnh m«ng b¸t ng¸t t×nh. * Ng¾m tr¨ng: - Lµ bµi thø 21 trong tËp NKTT, ®­îc viÕt theo thÓ th¬ thÊt ng«n tø tuyÖt §­êng luËt, giäng ®iÖu tù nhiªn, tho¶i m¸i, pha chót vui ®ïa hãm hØnh, tÊt c¶ to¸t lªn 1 c¶m gi¸c vui thÝch, s¶ng kho¸i. - Bµi th¬ ghi l¹i 1 c¶nh ng¾m tr¨ng, qua ®ã thÓ hiÖn t×nh yªu tr¨ng, yªu thiªn nhiªn, tinh thÇn l¹c quan yªu ®êi vµ phong th¸i ung dung cña ng­êi c/s c/m trong c¶nh tï ®µy. * §i ®­êng: - Lµ bµi sè 30 trong tËp th¬ NKTT. - Bµi th¬ nãi lªn nh÷ng suy ngÉm cña t¸c gi¶ vÒ ®­êng ®êi v« cïng gian lao vÊt v¶, lu«n lu«n ®øng tr­íc bao thö th¸ch khã kh¨n, ph¶i cã dóng khÝ vµ quyÕt t©m v­ît lªn ®Ó giµnh th¾ng lîi. Con ®­êng ë ®©y mang hµm nghÜa lµ con ®­êng c/m B. BT: 1.Có người cho rằng, Nhật kí trong tù là “cuộc vượt ngục về tinh thần” của Bác. Em có đồng ý với ý kiến ấy không? Hãy chỉ ra điều đó trong bài thơ này. 2. Trình bày ngắn gọn về nội dung và đặc điểm nghệ thuật của bài thơ “Ngắm trăng”. 3. Sưu tầm một số câu thơ viết về trăng của Bác trong Nhật kí trong tù. Gợi ý * Nhận xét này chính xác: song sắt nhà tù trở nên vô nghĩa. Nhà tù có thể giam cầm Hồ Chí Minh về thể xác nhưng không thể nào giam hãm tinh thần tự do của Bác. * Ngắm trăng (Vọng nguyệt) là một thi phẩm đặc sắc trong Nhật ký trong tù. Với người tù Hồ Chí Minh, trăng tượng trưng cho vẻ đẹp cao quý thanh bình. Giữa Bác và trăng luôn có mối quan hệ gần gũi, tri kỷ, tri âm. Ngắm trăng cho ta hiểu hơn về tình yêu thiên nhiên thắm thiết và phong thái ung dung tự tại của Hồ Chí Minh ngay cả trong ngục tù tăm tối. - Về thể loại, Ngắm trăng thuộc thể tứ tuyệt. Đây là bài thơ tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật thơ Bác: Vừa cổ điển vừa hiện đại, vừa giản dị vừa hàm súc, hình tượng nhân vật trữ tình hiện lên với phong thái ung dung tự tại. - Thông thường người ta chỉ ngắm trăng trong hoàn cảnh thảnh thơi, tâm hồn thư thái. Bác Hồ của chúng ta lại ngắm trăng trong một hoàn cảnh khác thường: trong nhà tù Tưởng Giới Thạch. Vì thế, câu thơ đầu cho thấy điều kiện “thưởng nguyệt”: không rượu, không hoa. Nhưng chính trong điều kiện ấy, ta mới thấy tâm hồn Hồ Chí Minh đích thực là tâm hồn của một nghệ sĩ lớn. - Câu thơ thứ 2 dịch chưa thật sát mặc dù người dịch là một nhà Hán học uyên thâm. Dịch sát câu này là: “Trước cảnh đẹp đêm nay, biết làm thế nào?” (nại nhược hà). Biết làm 6
7. thế nào nói lên sự bối rối rất nghệ sĩ của Bác. Còn nếu nói khó hững hờ thì chưa làm nổi rõ sự nhạy cảm trong tâm hồn nghệ sĩ Hồ Chí Minh. - - Hai câu 3 - 4 sử dụng phép đối: đối trong từng câu và đối hai câu với nhau. nhân > < thi gia (câu 4) nhân > < nguyệt (đầu câu 3 và đầu câu 4) minh nguyệt > < thi gia (cuối câu 3 và cuối câu 4) Ngoài ra, hai từ song, hai từ khán ở hai câu và cùng vị trí (3,5) đã tạo nên sự hô ứng giữa trăng và người. - Hiệu quả nghệ thuật: + Sự hô ứng, cân đối của hai câu thơ diễn tả mối quan hệ gắn bó, tri kỷ giữa trăng và người, cả hai cùng hướng về nhau, say nhau (ngắm). + Tạo nên hai không gian (trong cửa sổ - ngoài cửa sổ) bên trong tăm tối, bên ngoài đẹp đẽ. Con người đang hướng về trăng tức là hướng tới khung cảnh thơ mộng, bầu trời tự do. * Ph©n tÝch vµ PBCN cña em vÒ bµi th¬ "§i ®­êng" cña HCM. Dµn ý 1. MB:- Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ tËp th¬ NKTT vµ bµi th¬ §i ®­êng. 2. TB: Ph©n tÝch tõng c©u: - C©u th¬ më ®Çu nªu lªn 1 kinh nghiÖm, 1 chiªm nghiÖm sèng ë ®êi, ®ã lµ chuyÖn ®i ®­êng vµ bµi häc ®i ®­êng khã. Con ®­êng ë ®©y lµ con ®­êng c/m v« cïng gian khæ, nguy hiÓm: Lµ g­¬m kÒ tËn cæ, sóng kÒ tai Lµ th©n sèng chØ coi cßn 1 nöa(Tr¨ng trèi – Tè H÷u) H/a con ®­êng ®­îc miªu t¶ b»ng ®iÖp ng÷ trïng san ®· lµm næi bËt c¸i khã kh¨n, thö th¸ch chång chÊt, ng­êi ®i ®­êng lu«n lu«n ®èi diÖn víi bao gian khæ. Hai c©u th¬ ®Çu vÒ mÆt v¨n ch­¬ng ch÷ nghÜa th× kh«ng cã g× míi. ý niÖm hµnh lé nan ®· xuÊt hiÖn trong cæ v¨n h¬n ngh×n n¨m vÒ tr­íc. ThÕ nh­ng vÇn th¬ HCM hay vµ s©u s¾c ë tÝnh nghiÖm sinh; nã cho thÊy tr¶i nghiÖm cña 1 con ng­êi “Ba m­¬i n¨m Êy ch©n kh«ng nghØ” (Tè H÷u), ®Ó t×m ®­êng cøu n­íc. Con ®­êng mµ ng­êi c/s Êy ®· v­ît qua ®©u chØ cã “Nói cao råi l¹i nói cao trËp trïng” mµ cßn ®Çy phong ba b·o t¸p, tr¶i dµi réng kh¾p 4 biÓn n¨m ch©u: §êi båi tµu lªnh ®ªnh sãng bÓ Ng­êi ®i hái kh¾p bãng cê ch©u MÜ, ch©u Phi Nh÷ng ®Êt tù do, nh÷ng trêi n« lÖ Nh÷ng con ®­êng c/m ®ang t×m ®i (Ng­êi ®i t×m h×nh cña n­íc – ChÕ Lan Viªn) Hai c©u th¬ cuèi cÊu tróc theo quan hÖ ®iÒu kiÖn – hÖ qu¶. Khi ®· chiÕm lÜnh ®­îc ®Ønh cao chãt vãt (cao phong hËu) th× mu«n dÆm n­íc non (v¹n lÝ d­ ®å) thu c¶ vµo trong tÇm m¾t: Nói cao lªn ®Õn tËn cïng Thu vµo tÇm m¾t mu«n trïng n­íc non Muèn v­ît qua c¸c líp nói lªn ®Ønh cao chãt vãt th× ph¶i cã quÕt t©m vµ nghÞ lùc lín. ChØ cã thÕ míi giµnh ®­îc th¾ng lîi vÎ vang, thu ®­îc kÕt qu¶ tèt ®Ñp. C©u th¬ hµm chøa bµi häc quyÕt t©m v­ît khã, nªu cao ý chÝ vµ nghÞ lùc trong c/s ®Ó giµnh th¾ng lîi. Bµi häc §i ®­êng thËt lµ v« gi¸ ®èi víi bÊt k× ai ë bÊt k× thêi ®¹i nµo. 3. KÕt bµi: Kh¸i qu¸t gi¸ trÞ cña bµi th¬ hoÆc ®Ò tµi më réng. 7
8. NKTT cã rÊt nhiÒu bµi th¬ viÕt vÒ ®Ò tµi ®i ®­êng nh­ “ThÕ lé nan”, “TÈu lé”, Lé th­îng” §ã lµ nh÷ng vÇn th¬ giµu trÝ tuÖ, mang ý nghÜa triÕt lÝ, ®­îc ®óc kÕt tõ m¸u vµ n­íc m¾t: - Nói cao gÆp hæ mµ v« sù §­êng ph¼ng gÆp ng­êi bÞ tèng lao - Xö thÕ tõ x­a kh«ng ph¶i dÔ Mµ nay, xö thÕ khã kh¨n h¬n.( §­êng ®êi hiÓm trë) Chñ ®Ò II: ¤n tËp vÒ tiÕng ViÖt 1. C©u nghi vÊn: C©u nghi vÊn lµ c©u: - Cã nh÷ng tõ nghi vÊn (ai, g×, nµo, t¹i sao, ®©u, bao giê, bao nhiªu, µ, ­, h¶ , chø, kh«ng, ®·, ch­a ) hoÆc cã tõ hay (nèi c¸c vÕ cã quan hÖ lùa chän). - Cã chøc n¨ng chÝnh lµ dïng ®Ó hái. Khi viÕt, c©u nghi vÊn kÕt thóc b»ng dÊu chÊm hái. Nh÷ng chø n¨ng kh¸c cña c©u nghi vÊn: - Trong nhiÒu tr­êng hîp, c©u nghi vÊn kh«ng dïng ®Ó hái mµ dïng ®Ó cÇu khiÕn, kh¼ng ®Þnh, phñ ®Þnh, ®e do¹, béc lé t×nh c¶m, c¶m xóc, vµ kh«ng y/c ng­êi ®èi tho¹i tr¶ lêi. - NÕu kh«ng dïng ®Ó hái th× trong 1 sè tr­êng hîp, c©u nghi vÊn cã thÓ kÕt thóc b»ng dÊu chÊm, dÊu chÊm than hoÆc dÊu chÊm löng 2. C©u c¶m th¸n: - GV nªu c©u hái, HS suy nghÜ tr¶ lêi. - HS # nhËn xÐt, bæ sung. - GV chèt l¹i kiÕn thøc träng t©m. + C©u c¶m th¸n lµ c©u cã nh÷ng tõ c¶m th¸n nh­: «i, than «i, hìi «i, chao «i, trêi ¬i, thay, biÕt bao, xiÕt bao, biÕt chõng nµo, dïng ®Ó trùc tiÕp béc lé c¶m xóc cña ng­êi viÕt, ng­êi nãi; xuÊt hiÖn chñ yÕu trong ng«n ng÷ nãi hµng ngµy hay trong ng«n ng÷ v¨n ch­¬ng. + Khi viÕt, c©u c¶m th¸n th­êng kÕt thóc b»ng dÊu chÊm than. 3. C©u cÇu khiÕn: - GV nªu c©u hái, HS suy nghÜ tr¶ lêi. - HS # nhËn xÐt, bæ sung. - GV chèt l¹i kiÕn thøc träng t©m. + C©u cÇu khiÕn lµ c©u cã nh÷ng tõ cÇu khiÕn nh­: h·y, ®õng, chí, ®i th«i, nµo, hay ng÷ ®iÖu cÇu khiÕn; ®­îc dïng ®Ó ra lÖnh, yªu cÇu, ®Ò nghÞ, khuyªn b¶o + Khi viÕt, c©u cÇu khiÕn th­êng kÕt thóc b»ng dÊu chÊm than, nh­ng khi ý cÇu khiÕn kh«ng ®­îc nhÊn m¹nh th× cã thÓ kÕt thóc b»ng dÊu chÊm. 4. C©u trÇn thuËt + Lµ lo¹i c©u dïng chñ yÕu ®Ó nhËn diÖn sù vËt, c¶nh vËt qua miªu t¶, kÓ, nhËn xÐt C¶m xóc trong c©u trÇn thuËt lu«n lu«n chan hoµ vµo sù vËt, c¶nh vËt + Khi viÕt, c©u trÇn thuËt th­êng kÕt thóc b»ng dÊu chÊm. 5. C©u phñ ®Þnh: - Lµ lo¹i c©u cã nh÷ng tõ ng÷ phñ ®Þnh nh­: kh«ng, ch¼ng, ch­a, kh«ng ph¶i(lµ), ch¼ng ph¶i(lµ), ch¼ng cã, ®©u cã(lµ), cã ®©u, ®©o cã vµ dïng ®Ó: + B¸c bá 1 ý kiÕn, 1 hµnh ®éng, 1 nhËn ®Þnh + Th«ng b¸o, bµy tá, x¸c nhËn lµ kh«ng cã sù vËt, sù viÖc ®ã. + Bµy tá sù ngê vùc, b¨n kho¨n. 8
9. 6. Hành động nói * Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm những mục đích nhất định. * Những kiểu hành động nói thường gặp là : - Hành động hỏi ( Bạn làm gì vậy ? ) - Hành động trình bày( báo tin, kể, tả, nêu ý kiến, dự đoán..) ( Ngày mai trời sẽ mưa ) - Hành động điều khiển ( cầu khiến, đe dọa, thách thức,...) ( Bạn giúp tôi trực nhật nhé ) - Hành động hứa hẹn .( Tôi xin hứa sẽ không đi học muộn nữa ) - Hành động bộc lộ cảm xúc. ( Tôi sợ bị thi trượt học kì này ) * Mỗi hành động nói có thể được thực hiện bằng kiểu câu có chức năng chính phù hợp với hành động đó ( cách dùng trực tiếp) hoặc bằng kiểu câu khác ( cách dùng gián tiếp) 7. Hội thoại. *Vai hội thoại là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại . Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội: - Quan hệ trên- dưới hay ngang hàng ( theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội) . - Quan hệ thân-sơ ( theo mức độ quen biết, thân tình) * Trong hội thoại ai cũng được nói. Mỗi lần có một người tham gia hội thoại nói được gọi là một lượt lời . * Để giữ lịch sự cần tôn trọng lượt lời của người khác, tránh nói tranh lượt lời, cắt lời hoặc tranh vào lời người khác. * Nhiều khi, im lặng khi đến lượt lời của mình cũng là một cách biểu thị thái độ. 8. Lựa chọn trật tự từ trong câu. * Trong một câu có thể có nhiều cách sắp xếp trật tự , mỗi cách đem lại hiệu quả diễn đạt riêng. Người nói,viết cần biết lựa chọn trật tự từ thích hợp với yêu cầu giao tiếp. * Trật tự từ trong câu có tác dụng : - Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hiện tượng, hoạt động, đặc điểm. - Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng. - Liên kết câu với những câu khác trong văn bản. - Đảm bảo sự hài hòa về mặt ngữ âm của lời nói. 9
10. Chñ ®Ò III: ¤n tËp vÒ phÇn tËp lµm v¨n ¤n tËp vÒ v¨n b¶n thuyÕt minh 1.ViÕt ®o¹n v¨n trong vb thuyÕt minh: Khi lµm bµi v¨n TM, cÇn x¸c ®Þnh c¸c ý lín, mçi ý viÕt thµnh 1 ®o¹n v¨n. Khi viÕt ®o¹n v¨n, cÇn tr×nh bµy râ ý chñ ®Ò cña ®o¹n, tr¸nh lÉn ý cña ®o¹n v¨n kh¸c. C¸c ý trong ®o¹n v¨n cÇn s¾p xÕp theo thø tù cÊu t¹o cña sù vËt, thø tù nhËn thøc (tõ tæng thÓ ®Õn bé phËn, tõ ngoµi vµo trong, tõ xa ®Õn gÇn), thø tù diÔn biÕn sù viÖc trong thêi gian tr­íc sau hay theo thø tù chÝnh phô (c¸i chÝnh nãi tr­íc, c¸i phô nãi sau). 2. ThuyÕt minh vÒ 1 c¸ch lµm: - Khi giíi thiÖu 1 ph­¬ng ph¸p (1 c¸ch lµm) nµo, ng­êi viÕt ph¶i t×m hiÓu, n¾m ch¾c ph­¬ng ph¸p, c¸ch lµm ®ã. - Khi thuyÕt minh, cÇn tr×nh bµy râ ®iÒu kiÖn, c¸ch thøc, tr×nh tù, lµm ra s¶n phÈm vµ y/c chÊt l­îng ®èi víi s¶n phÈm ®ã. - Lêi v¨n ng¾n gän, râ rµng. 3. ThuyÕt minh vÒ mét danh lam th¾ng c¶nh: - Muèn viÕt bµi giíi thiÖu vÒ 1 danh lam th¾ng c¶nh th× tèt nhÊt ph¶i ®Õn n¬i th¨m thó, quan s¸t hoÆc tra cøu s¸ch vë, hái han nh÷ng ng­êi hiÓu biÕt vÒ nh÷ng n¬i Êy. - Bµi giíi thiÖu nªn cã bè côc ®ñ 3 phÇn. Lêi giíi thiÖu Ýt nhiÒu cã kÌm theo miªu t¶, b×nh luËn th× sÏ hÊp dÉn h¬n; tuy nhiªn bµi giíi thiÖu ph¶i dùa trªn c¬ së kiÕn thøc ®¸ng tin cËy vµ cã ph­¬ng ph¸p thÝch hîp. - Lêi v¨n cÇn chÝnh x¸c vµ biÓu c¶m. * ¤n tËp VB thuyÕt minh: - Lµ kiÓu VB th«ng dông trong mäi lÜnh vùc §S nh»m cung cÊp tri §Þnh nghÜa thøc vÒ ®Æc ®iÓm, t/c, nguyªn nh©n, ý nghÜa ... cña c¸c hiÖn t­îng, sù vËt trong tù nhiªn, XH b»ng ph­¬ng thøc tr×nh bµy, GT. Y/c - Mäi tri thøc ®Òu ph¶i kh¸ch quan, x¸c thùc, ®¸ng tin cËy. Lêi v¨n - Râ rµng, chÆt chÏ, võa ®ñ, dÔ hiÓu, gi¶n dÞ, hÊp dÉn. - TM mét ®å vËt, ®éng vËt, thùc vËt. C¸c kiÓu - TM mét hiÖn t­îng TN, XH. ®Ò v¨n TM - TM mét ph­¬ng ph¸p (c¸ch lµm). - TM mét DLTC. - TM mét thÓ lo¹i v¨n häc. - GT mét danh nh©n (mét g­¬ng mÆt næi tiÕng). - GT mét phong tôc, tËp qu¸n DT, mét lÔ héi, TÕt. 10