Đề cương ôn tập môn Sinh học 9 - Năm học 2019-2020 - Phạm Thị Mơ (Có đáp án)

Nội dung text: Đề cương ôn tập môn Sinh học 9 - Năm học 2019-2020 - Phạm Thị Mơ (Có đáp án)

1. B - BÀI TẬP PHẦN I. DI TRUYỀN PHÂN TỬ. I. CẤU TẠO ADN: 1. TÓM TÁT KIẾN THỨC CƠ BẢN: a). CÊu t¹o hãa häc cña ph©n tö ADN ADN (axit®eoxiribonucleic) thuéc lo¹i axitnucleic ®­îc cÊu t¹o tõ c¸c nguyªn tè chÝnh lµ C,H, O, N, vµ P . ADN lµ ®¹i ph©n tö cã kÝch th­íc vµ khèi l­îng lín , cã thÓ dµi tíi hµng tr¨m micromet vµ khèi l­îng lín ®¹t tíi hµng triÖu, hµng chôc triÖu ®¬n vÞ cacbon (®vC) ADN ®­îc cÊu t¹o theo nguyªn t¾c ®a ph©n, gåm nhiÒu ®¬n ph©n .§¬n ph©n cña ADN lµ nucleotit gåm cã 4 lo¹i nucleic kh¸c nhau kÝ hiÖu lµ A ( a®enin ) , T(timin), X(xitozin) vµ G(guanin). Mçi ®¬n ph©n gåm ba thµnh phÇn : mét baz¬nit¬ , mét ®­êng ®e«xirib« vµ mét ph©n tö H3PO4, c¸c ®¬n ph©n chØ kh¸c nhau bëi c¸c baz¬nit¬ .Mçi ph©n tö ADN gåm hµng v¹n ®Õn hµng triÖu ®¬n ph©n bèn lo¹i nucleotit trªn liªn kÕt víi nhau theo chiÒu däc vµ tïy theo sè l­îng cña chóng mµ x¸c ®Þnh chiÒu dµi cña ADN , ®ång thêi chóng s¾p xÕp theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau t¹o ra ®­îc v« sè lo¹i ph©n tö ADN. C¸c ph©n tö ADN ph©n biÖt nhau kh«ng chØ bëi tr×nh tù s¾p xÕp mµ cßn c¶ vÒ sè l­îng vµ thµnh phÇn c¸c nucleotit b).CÊu tróc kh«ng gian cña ph©n tö ADN N¨m 1953 J. Oatx¬n vµ F .Cric ®· c«ng bè m« h×nh cÊu tróc kh«ng gian cña ph©n tö ADN .Theo m« h×nh nµy , ADN lµ mét chuçi xo¾n kÐp gåm hai m¹ch ®¬n song song , xo¾n ®Òu quanh mét trôc tõ tr¸i qua ph¶i . C¸c nucleotit gi÷a hai m¹ch liªn kÕt víi nhau b»ng c¸c liªn kÕt hi®ro t¹o thµnh c¸c cÆp .Mçi chu k× xo¾n gåm 10 cÆp nucleotit cã chiÒu cao 34 Ao .§­êng kÝnh mçi vßng xo¾n lµ 20Ao . C¸c nucleotit gi÷a hai m¹ch liªn kÕt víi nhau theo nguyªn t¾c bæ sung (NTBS) trong ®ã A liªn kÕt víi T b»ng hai liªn kÕt hi®ro , G liªn kÕt víi X b»ng 3 liªn kÕt hidro vµ ng­îc l¹i Do NTBS cña tõng cÆp nucleotit ®· ®­a ®Õn tÝnh chÊt bæ sung cña hai m¹ch ®¬n .V× vËy khi biÕt tr×nh tù s¾p xÕp c¸c nucleotit trong m¹ch ®¬n nµy cã thÓ suy ra tr×nh tù s¾p xÕp c¸c nucleotit trong m¹ch ®¬n kia Còng theo NTBS trong ph©n tö ADN cã sè A b»ng sè T vµ sè G b»ng sè X do ®ã ta cã A + T = G + X A T tØ sè trong c¸c ph©n tö ADN kh¸c nhau th× kh¸c nhau vµ mang tÝnh chÊt ®Æc G X tr­ng cho tõng loµi 2. CÁC DẠNG BÀI TẬP VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢI: D¹ng 1. Tính chiều dài, số vòng xoắn( số chu kỳ xoắn ) , số lượng nucleotit của phân tử ADN ( hay của gen ) 1. H­íng dÉn vµ c«ng thøc sö dông : BiÕt trong gen hay trong ph©n tö ADN lu«n cã: • Tæng sè nuclª«tÝt = A + T +G +X trong ®ã A = T ; G = X • Mçi vßng xo¾n chøa 20 nuclª«tÝt víi chiÒu dµi 34 A0 mçi nuclª«tÝt dµi 3,4 A0 ( 1 A0 = 10 -4 m =10-7 mm) • Khèi l­îng trung b×nh mét nuclª«tÝt lµ 300 ®vc Trường TH&THCS Quỳnh Mỹ Giáo viên: Phạm Thị Mơ 1
2. B - BÀI TẬP Ký hiÖu: * N : Sè nuclª«tÝt cña ADN N * : Sè nuclª«tÝt cña 1 m¹ch 2 * L : ChiÒu dµi cña ADN * M : Khèi l­îng cña ADN * C: Sè vßng xo¾n cña ADN Ta cã c«ng thøc sau: - ChiÒu dµi cña ADN = (sè vßng xo¾n ) . 34 A0 hay L = C. 34 A0 N Ta còng cã thÓ tÝnh chiÒu dµi cña ADN theo c«ng thøc L = . 3,4 A0 2 -Tæng sè nuclª«tÝt cña ADN = sè vßng xo¾n x 20 hay N = C. 20 2L(A 0 ) HoÆc còng cã thÓ dïng c«ng thøc N = 3,4 L(A0 ) N -Sè vßng xo¾n cña ADN : C = = 34 20 - Khèi l­îng cña ADN : M = N 300 (®vc) - Sè l­îng tõng lo¹i nuclª«tÝt cua ADN : A +T +G +X =N theo NTBS : A =T ; G = X N N Suy ra : A =T = - G vµ G =X = - A 2 2 2. Mét sè vÝ dô minh häa VÝ dô 1: Mét ph©n tö ADN cã chøa 150.000 vßng xo¾n h·y x¸c ®Þnh : a) ChiÒu dµi vµ sè l­îng nuclª«tÝt cña ADN b) Sè l­îng tõng lo¹i nuclª«tÝt cña ADN . BiÕt r»ng lo¹i a®ªnin chiÕm 15% tæng sè nuclª«tÝt Gi¶i a) ChiÒu dµi vµ sè l­îng nuclª«tÝt cña ADN : - ChiÒu dµi cña ADN: L = C . 34 A0 = 150000. 34 A0 = 5100000 (A0) - Sè l­îng nuclª«tÝt cña ADN : N = C . 20 = 150000 .20 = 3000000 (nuclª«tÝt) b) Sè l­îng tõng lo¹i nuclª«tÝt cña ph©n tö ADN Theo bµi ra A = T = 15% .N Suy ra A = T = 15% . 3000000 = 450000 (nuclª«tÝt) N 3000000 G = X = - 450000 = - 450000 = 1050000 (nuclª«tÝt) 2 2 VÝ dô2. Gen thø nhÊt cã chiÒu dµi 3060 A0. Gen thø hai nÆng h¬n gen thø nhÊt 36000®vc. X¸c ®Þnh sè l­îng nuclª«tÝt cña mçi gen. Gi¶i. Sè l­îng nuclª«tit cña gen thø nhÊt: 2L 2.3060 N = = 1800(nu) 3,4 3,4 Trường TH&THCS Quỳnh Mỹ Giáo viên: Phạm Thị Mơ 2
3. B - BÀI TẬP Khèi l­îng cña gen thø nhÊt. M = N.300 ®vc = 1800 300 ®vc = 540000 ®vc Khèi l­îng cña gen thø hai: 540000 ®vc + 36000 ®vc = 516000 ®vc Sè l­îng nuclª«tÝt cña gen thø hai: M 576000 N = 1920 (nu) 300 300 VÝ dô 3: Mét gen cã chiÒu dµi b»ng 4080 A0 vµ cã tØ lÖ = a) X¸c ®Þnh sè vßng xo¾n vµ sè nucleotit cña gen. b) TÝnh sè l­îng tõng lo¹i nucleotit cña gen. Gi¶i. a) X¸c ®Þnh sè vßng xo¾n vµ sè nucleotit cña gen. - Sè vßng xo¾n cña gen . C = = = 120 ( vßng xo¾n ) - Sè l­îng nucleotit cña gen : N = C.20 = 120 .20 = 2400 ( nucleotit ) b) TÝnh sè l­îng tõng lo¹i nucleotit cña gen: Gen cã tØ lÖ = . Mµ theo NTBS th× A = T ; G = X Suy ra = A = G (1) Ta cã A +G = = = 1200 (2) Thay (1) vµo (2 ) ta cã G +G = 1200. Hay G = 1200 vËy G = 1200 . = 720 Sè l­îng tõng lo¹i nucleotit cña gen b»ng : G = X = 720 (nucleotit) A = T = G = =480 (nucleotit) VÝ dô4: Mét ph©n tö ADN dµi 1,02 mm. X¸c ®Þnh sè l­îng nuclª«tit vµ khèi l­îng cña ph©n tö ADN. BiÕt 1mm = 107A0. Gi¶i. ChiÒu dµi cña ph©n tö ADN: 1,02mm = 1,02 107A0 Sè l­îng nuclª«tit cña ph©n tö ADN: 2.L 2 1.02 107 N = = = 6.106 = 6000000 ( nu) 3,4 3,4 Khèi l­îng cña ph©n tö ADN: M = N. 300 ®vc = 6.106 300 = 18. 108 ®vc VÝ dô 5. Cã hai ®o¹n ADN - §o¹n thø nhÊt cã khèi l­îng lµ 900000 ®vc - §o¹n thø hai cã 2400nuclª«tit Cho biÕt ®o¹n ADN nµo dµi h¬n vµ dµi h¬n lµ bao nhiªu. Trường TH&THCS Quỳnh Mỹ Giáo viên: Phạm Thị Mơ 3
4. B - BÀI TẬP Gi¶i. - XÐt ®o¹n ADN thø nhÊt: Sè l­îng nuclª«tÝt cña ®o¹n: M 900000 N = = = 3000 (nu) 300 300 ChiÒu dµi cña ®o¹n ADN: N 3000 L = . 3,4 A0 = 3,4 = 5100 A0 2 2 XÐt ®o¹n AD N thø hai: ChiÒu dµi cña ®o¹n ADN: N 2400 L = . 3,4 A0 = . 3,4 A0 = 4080 A0 2 2 VËy ®o¹n ADN thø nhÊt dµi h¬n ®o¹n ADN thø hai. 5100 A0 – 4080 A0 = 1020 A0 DẠNG 2. Tính số lượng và tỉ lệ từng loại nuclêôtit của phân tử ADN. 1. Hướng dẫn và công thức: Theo nguyên tắc bổ sung, trong phân tử ADN, số nuclêôtit loại A luôn bằng T và G luôn bằng X: A=T G=X - Số lượng nuclêôtit của phân tử ADN: A + T + G + X = N N Hay 2A + 2G =N. A + G = 2 - Suy ra tương quan tỉ lệ các loại nuclêôtit trong phân tử ADN: A + G = 50% N T + X = 50% N. 2. Bài tập và hướng dẫn giải: Bài 1. Một gen dài 0,408micrômet và có số nuclêôtit loại G bằng 15%. Xác định số lượng và tỉ lệ từng loại nclêôtit của gen. GIẢI Tổng số nuclêôtit cuae gen: 2L 2x0,408x104 N = = = 2400(nu). 3,4A0 3,4 Gen có: G = X = 15%. Suy ra A = T = 50% - 15% = 35%. Vậy tỉ lệ và số lượng từng loại nuclêôtit của gen là: A = T = 35% x 2400 = 840 ( nu). G = X = 15% x 2400 = 360 ( nu). Bài 2. Gen thứ nhất có 900G bằng 30% tổng số nuclêôtit của gen. Gen thứ hai có khối lượng 900000đvC. Hãy xác định gen nào dài hơn. GIẢI - Xét gen thứ nhất: Số lượng nuclêôtit của gen thứ nhất: Trường TH&THCS Quỳnh Mỹ Giáo viên: Phạm Thị Mơ 4
5. B - BÀI TẬP 100 N = 900 x = 3000 ( nu). 30 Chiều dài của gen thứ nhất: N 3000 L = . 3,4A0 = . 3,4A0 = 5100A0 2 2 - Xét gen thứ hai: Số lượng nuclêôtit của gen thứ hai: M 900000 N = = = 3000 ( nu). 300 300 Chiều dài của gen thứ hai: N 3000 L = . 3,4A0 = . 3,4A0 = 5100A0 2 2 Vậy hai gen có chiều dài bằng nhau. DẠNG 3. Xác định trình tự và số lượng các loại nuclêôtit trên mỗi mạch pôlinuclêôtit của thân tử ADN. 1. Hướng dẫn và công thức: - Xác định trình tự nuclêôtit trên mỗi mạch của phân tử ADN dựa và NTBS: A trên mạch này liên kết với T trên mạch kia và G trên mạch này liên kết với X trên mạch kia. - Gọi A1, T1, G1, X1 lần lượt là số nuclêôtit mỗi loại trên mạch thứ nhất và A 2, T2, G2, X2 lần lượt là số nuclêôtit mỗi loại trên mạch thứ hai. Dựa vào NTBS, ta có: A1 = T2 T1 = A2 G1 = X2 X1 = G2 A = T = A1 + A2 G = X = G1 + G2 2. Bài tập và hướng dẫn giải: Bài 1. Một đoạn của phân tử ADN có trật tự các nuclêôtit trên mạch đơn thứ nhất như sau: AAT-AXA-GGX-GXA-AAX-TAG a. Viết trật tự các nuclêôtit trên mạch đơn thứ hai của đọan ADN . b. Xác định số lượng từng loại nuclêôtit của mỗi mạch và của đọan ADN đã cho. GIẢI a. Trật tự các nuclêôtit trên mạch đơn thứ hai của đọan ADN : TTA-TGT-XXG-XGT-TTG-ATX... b. Số lượng từng loại nuclêôtit của mỗi mạch và của đọan ADN. Theo đề bài và theo NTBS, ta có số nuclêôtit trên mỗi mạch: A1 = T2 = 8 ( nu) T1 = A2 = 2 (nu) G1 = X2 = 4( nu) X1 = G2 = 4 ( nu). Số lượng từng loại nuclêôtit của đọan ADN: A = T = A1 + A2 = 8+2 = 10 (nu) Trường TH&THCS Quỳnh Mỹ Giáo viên: Phạm Thị Mơ 5
6. B - BÀI TẬP G = X = G1 + G2 = 4+4 = 8 ( nu). Bài 2. Một gen có chiều dài 5100A 0 và có 25%A. Trên mạch thứ nhất có 300T và trên mạch thứ hai có 250X. Xác định: a. Số lượng từng loại nuclêôtit của cả gen. b. Số lượng từng loại nuclêôtit của mỗi mạch gen. GIẢI a. Số lượng từng loại nuclêôtit của cả gen: Tổng số nuclêôtit của gen: 2L 2x5100 N = = = 3000( nu). 3,4A0 3,4 Theo đề: A =T = 25% Suy ra G = X = 50% - 25% = 25% Vậy số lượng từng loại nuclêôtit của gen đều bằng nhau: A = T = G = X = 25% x 3000 = 750 (nu). b. Số lượng từng loại nuclêôtit của mỗi mạch gen: Theo đề bài và theo NTBS, ta có: T1 = A2 = 300 ( nu) Suy ra A1 = T2 = A – A2 = 750 – 300 = 450 (nu). G1 = X2 = 250 ( nu) Suy ra X1 = G2 = G – G1 = 750 – 250 = 500 (nu). DẠNG 4. Tính số liên kết hyđrô của phân tử ADN. 1. Hướng dẫn và công thức: Trong phân tử ADN: - A trên mạch này liên kết với T trên mạch kia bằng 2 liên kết hyđrô. - G trên mạch này liên kết với X trên mạch kia bằng 3 liên kết hyđrô. Gọi H là số liên kết hyđrô của phân tử ADN H = ( 2 x số cặp A-T) + ( 3 x số cặp G-X) Hay: H = 2A + 3G 2. Bài tập và hướng dẫn giải: Bài 1. Một gen có 2700 nuclêôtit và có hiệu số giữa A với G bằng 10% số nuclêôtit của gen. a. Tính số lượng từng loại nuclêôtit của gen. b. Tính số liên kết hyđrô của gen. GIẢI a. Số lượng từng loại nuclêôtit của gen: Theo đề: A – G = 10% Theo NTBS A + G = 50% Suy ra: 2A = 60% Vậy A = T = 30% Suy ra: G = X = 50% - 30% = 20%. Số lượng từng loại nuclêôtit của gen: A = T = 30% x 2700 = 810 ( nu) Trường TH&THCS Quỳnh Mỹ Giáo viên: Phạm Thị Mơ 6
7. B - BÀI TẬP G = X = 20% x 2700 = 540 ( nu). b. Số liên kết hyđrô của gen: H = 2A + 3G = ( 2 x 810) + ( 3 x 540) = 3240 Lkết. Bài 2. Một gen có 2720 liên kết hyđrô và có số nuclêôtit loại X là 480. Xác định: a. Số lượng từng loại nuclêôtit của gen. b. Chiều dài của gen. GIẢI a. Số lượng từng loại nuclêôtit của gen: Theo đề: G = X = 480( nu). Gen có 2720 liên kết hyđrô, nên: H = 2A + 3G  2720 = 2.A + ( 3 x 480) 2720 (3x480) Suy ra A = = 640(nu). 2 Vậy số lượng từng loại nuclêôtit của gen là: A = T = 640(nu) ; G = X = 480(nu). a. Chiều dài của gen: Số lượng nuclêôtit trên một mạch của gen: N = A + G = 480+ 640 = 1120(nu). 2 Chiều dài của gen: N L = . 3,4A0 = 1120 x 3,4A0 = 3808A0 2 II. CƠ CHẾ NHÂN ĐÔI ADN. 1. TÓM TẮT KIẾN THỨC CƠ BẢN: Dưới tác dụng của men, hai mạch đơn của phân tử ADN lần lượt tách các liên kết hyđrô từ đầu này đến đầu kia. Khi ấy, các nuclêôtit tự do của môi trường nội bào lần lượt di chuyển vào và liên kết với các nuclêôtit của hai mạch đơn theo NTBS: - A của mạch liên kết với T của môi trường - T của mạch liên kết với A của môi trường - G của mạch liên kết với X của môi trường - X của mạch liên kết với G của môi trường Kết quả từ một phân tử ADN mẹ hình thành 2 phân tử ADN con giống hệt nhau và giống với ADN mẹ. Trong mỗi phân tử ADN con có một mạch đơn nhận từ ADN mẹ và một mạch đơn còn lại được liên kết từ các nuclêôti của môi trường. Quá trình nhân đôi của ADN còn gọi là quá trình tự sao. 2. CÁC DẠNG BÀI TẬP VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢI. DẠNG 1. Tính số lần nhân đôi của ADN và số phân tử ADN được tạo ra qua quá trình nhân đôi. 1. Hướng dẫn và công thức: Phân tử ADN thực hiện nhân đôi: Số lần nhân đôi Số ADN con Trường TH&THCS Quỳnh Mỹ Giáo viên: Phạm Thị Mơ 7
8. B - BÀI TẬP 1 2 = 21 2 4 = 22 3 8 = 23 Gọi x là số lần nhân đôi của ADN thì số phân tử ADN được tạo ra là: 2x 2. Bài tập và hướng dẫn giải: Bài 1. Một gen nhân đôi một số lần và đã tạo được 32 gen con. Xác định số lần nhân đôi của gen. GIẢI Gọi x là số lần nhân đôi của gen, ta có số gen con tạo ra là: 2x = 32 = 25 Suy ra x = 5 Vậy gen đã nhân đôi 5 lần. Bài 2. Một đoạn phân tử ADN có trật tự các nuclêôtit trên một mạch đơn như sau: -A-T-X-A-G-X-G-T-A- a. Xác định trật tự các nuclêôtit của môi trường đến bổ sung với đoạn mạch trên. b. Viết hai đoạn phân tử ADN mới hình thành từ quá trình nhân đôi của đoạn ADN nói trên. GIẢI a. Trật tự các nuclêôtit của môi trường: -T-A-G-T-X-G-X-A-T- b. Hai đoạn ADN mới: Theo đề và theo NTBS, đọan ADN đã cho có trật tự các cặp nuclêôtit như sau: -A-T-X-A-G-X-G-T-A- -T-A-G-T-X-G-X-A-T- Hai đoạn ADN mới giống hệt đoạn ADN đã cho: -A-T-X-A-G-X-G-T-A- -T-A-G-T-X-G-X-A-T- PHẦN II. CÁC QUY LUẬT DI TRUYỀN I. LAI MỘT CẶP TÍNH TRẠNG THEO ĐỊNH LUẬT ĐỒNG TÍNH VÀ PHÂN TÍNH CỦA MENĐEN 1. TÓM TẮT KIẾN THỨC CƠ BẢN: 1.1.Nội dung định luật đồng tính và định luật phân tính của Menđen: a. Định luật đồng tính: Khi lai hai cơ thể bố mẹ thuần chủng khác nhau về một cặp tính trạng tương phản thì các cơ thể lai ở thế hệ thứ nhất (F 1) đều đồng tính, nghĩa là mang tính trạng đồng loạt giống bố hay giống mẹ. b.Định luật phân tính ( còn gọi là định luật phân li): Khi lai hai cơ thể bố mẹ thuần chủng khác nhau về một cặp tính trạng tương phản thì các cơ thể lai ở thế hệ thứ hai (F2) có sự phân li kiểu hình với tỉ lệ xấp xỉ 3 trội : 1 lặn. 1. 2.Điều kiện nghiệm đúng của định luật đồng tính và định luật phân tính: a. Điều kiện nghiệm đúng của định luật đồng tính: Trường TH&THCS Quỳnh Mỹ Giáo viên: Phạm Thị Mơ 8
9. B - BÀI TẬP -Thế hệ xuất (P) phải thuần chủng về cặp tính trạng đem lai. -Mỗi gen qui định một tính trạng. -Tính trội phải là trội hoàn toàn. b.Điều kiện nghiệm đúng của định luật phân tính: -Gồm 3 điều kiện như ở định luật đồng tính. -Số lượng cá thể F2 phải đủ lớn thì tỉ lệ phân tính mới gần đúng với tỉ lệ 3trội: 1 lặn. 1. 3. Phép lai phân tích: -Phương pháp lai phân tích nhằm để kiểm tra kiểu gen của một cơ thể mang tính trội là thuần chủng hay không thuần chủng. -Cho cơ thể mang tính trội cần kiểm tra kiểu gen lai với cơ thể mang tính trạng lặn. -Nếu kiểu hình của con lai đồng loạt giống nhau, nghĩa là cơ thể mang tính trội chỉ tạo một loại giao tử duy nhất, tức có kiểu gen thuần chủng (Đồng hợp tử). -Nếu kiểu hình của con lai phân li, nghĩa là cơ thể mang tính trội đã tạo ra nhiều loại giao tử, tức có kiểu gen không thuần chủng ( dị hợp tử). Thí dụ: *P. AA ( thuần chủng) x aa GP A a FB Aa ( đồng tính). *P. Aa ( không thuần chủng) x aa GP A,a a FB 1Aa : 1aa ( phân tính). 1. 4. Hiện tượng di truyền trung gian (Tính trội không hoàn toàn): Là hiện tượng di truyền mà gen trội lấn át không hoàn toàn gen lặn, dẫn đến thế hệ dị hợp bộc lộ kiểu hình trung gian giữa bố và mẹ. Thí dụ: Cho cây hoa dạ lan thuần chủng có hoa đỏ với cây hoa thuần chủng có hoa trắng thu được F1 đồng loạt có màu hoa hồng. Nếu tiếp tục cho F1 lai với nhau, F2 có tỉ lệ kiểu hình xấp xỉ 1 hoa đỏ : 2 hoa hồng : 1 hoa trắng. 2. PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TẬP: 2.1. Dạng 1: Bài toán thuận. Là dạng bài toán đã biết tính trội, tính lặn, kiểu hình của P. Từ đó xác định kiểu gen, kiểu hình của F và lập sơ đồ lai. a. Cách giải: Có 3 bước giải: * Bước 1: Dựa vào đề bài, qui ước gen trội, gen lặn ( có thể không có bước này nếu như đề bài đã qui ước sẵn). * Bước 2: Từ kiểu hình của bố, mẹ; biện luận để xác định kiểu gen của bố, mẹ. * Bước 3: Lập sơ đồ lai, xác định kết quả kiểu gen, kiểu hình ở con lai. b. Thí dụ: Ở chuột, tính trạng lông đen trội hoàn toàn so với lông trắng. Khi cho chuột đực lông đen giao phối với chuột cái lông trắng thì kết quả giao phối sẽ như thế nào? GIẢI Trường TH&THCS Quỳnh Mỹ Giáo viên: Phạm Thị Mơ 9
10. B - BÀI TẬP Bước 1: Qui ước gen: Gọi A là gen qui định tính trạng lông đen Gọi a là gen qui định tính trạng lông trắng. Bước 2: - Chuột đực lông đen có kiểu gen AA hay Aa - Chuột cái lông trắng có kiểu gen aa Bước 3: Ở P có hai sơ đồ lai: P. AA x aa và P. Aa x aa. - Trường hợp 1: P. AA (đen) x aa (trắng) GP A a F1 Aa Kiểu hình: 100% lông đen. - Trường hợp 2: P. Aa (đen) x aa (trắng) GP A,a a F1 1Aa : 1aa Kiểu hình: 50% lông đen : 50% lông trắng. 2.2 Dạng 2: Bài toán nghịch. Là dạng bài toán dựa vào kết quả lai để xác định kiểu gen, kiểu hình của bố, mẹ và lập sơ đồ lai. Thường gặp hai trường hợp sau: a. Trường hợp 1: Nếu đề bài đã nêu tỉ lệ phân li kiểu hình của con lai. Có hai cách giải: - Bước 1: Căn cứ vào tỉ lệ kiểu hình của con lai ( có thể rút gọn tỉ lệ ở con lai thành tỉ lệ quen thuộc để dễ nhận xét ); từ đó suy ra kiểu gen của bố mẹ. - Bước 2: Lập sơ đồ lai và nhận xét kết quả. Lưu ý: Nếu đề bài chưa xác định tính trội, tính lặn thì có thể căn cứ vào tỉ lệ ở con lai để qui ước gen. Thí dụ: Trong phép lai giữa hai cây lúa thân cao, người ta thu được kết quả ở con lai như sau: - 3018 hạt cho cây thân cao - 1004 hạt cho cây thân thấp. Hãy biện luận và lập sơ đồ cho phép lai trên. GIẢI *Bước 1:Xét tỉ lệ kiểu hình : (3018 : 1004) xấp xỉ (3 cao : 1 thấp). Tỉ lệ 3:1 tuân theo định luật phân tính của Menđen. Suy ra: - Tính trạng thân cao trội hoàn toàn so với tính trạng thân thấp. Qui ước gen: A: thân cao ; a: thân thấp. - Tỉ lệ con lai 3:1 chứng tỏ bố mẹ có kiểu gen dị hợp: Aa. *Bước 2: Sơ đồ lai: P. Aa (thân cao) x Aa (thân cao) Trường TH&THCS Quỳnh Mỹ Giáo viên: Phạm Thị Mơ 10