Đề cương ôn tập Ngữ văn 8 - Học kì 1 - Năm học 2019-2020

Nội dung text: Đề cương ôn tập Ngữ văn 8 - Học kì 1 - Năm học 2019-2020

1. ĐỀ CƯƠNG ÔN TẬP NGỮ VĂN 8 - HỌC KÌ 1 (2019 - 2020) A. TIẾNG VIỆT: I. Từ vựng: 1,Cấp độ khái quát nghĩa của từ : Nghĩa của một từ ngữ có thể rộng hơn (khái quát hơn) hoặc hẹp hơn (ít khái quát hơn) nghĩa của tù ngữ khác : - Một từ ngữ được coi là có nghĩa rộng khi phạm vi nghĩa của từ ngữ đó bao hàm phạm vi nghĩa của một số từ ngữ khác. - Một từ ngữ được coi là có nghĩa hẹp khi phạm vi nghĩa của từ ngữ đó được bao hàm trong phạm vi nghĩa của một số từ ngữ khác. - Một từ ngữ được coi là có nghĩa rộng dối với từ ngữ này, đồng thời có thể có nghĩa hẹp đối với một từ ngữ khác. 2, Trường từ vựng : Trường từ vựng là tập hợp của những từ có ít nhất một nét chung về nghĩa . VD : tàu , xe, thuyền , máy bay cùng trường tư vựng về phương tiện giao thông câu 1: Sắp xếp các từ dưới đây vào 2 nhóm. Và đặt tên cho từng nhóm đó.mũ, cơm, áo, quần, rau, thịt, giày, khăn choàng, cá, bánh, kẹo, tất (vớ), kem, dây nịt, cháo. Câu 2: Hãy liệt kê các từ có nghĩa hẹp trong những nhóm sau. Mỗi nhóm khoảng 5 từ- - -Vũ khí -Gia đình -Phương tiện giao thông. - trường học. Câu 3: Hãy tìm các trường từ vựng của các từ sau và cho ví dụ ở mỗi nhóm trường từ vựng vừa đưa ra: - Kem: - Con người (cái này kể càng nhiều càng tốt nhé) - Viết. Câu 4: Hãy xếp các từ sau vào chung một nhóm trường từ vựng sao cho thích hợp, và đặt tên cho các nhóm trường từ vựng đó: hạnh phúc, thật thà, ăn, hiền lành, học, chán nản, lạc quan, hòa đồng, buồn, ngủ, nhìn, giận dữ. Cho các đoạn văn sau : a. Nước mắt tôi ròng ròng rớt xuống hai bên mép rồi chan hoà đầm đìa ở cằm và ở cổ. Nhưng không phải vì thấy mợ tôi chưa đoạn tang thầy tôi mà chữa đẻ với người khác mà tôi có cản giác đau đớn ấy. Chỉ vì tôi thương mẹ, tôi căm tức sao mẹ tôi lại vì sợ hãi những thành kiến tàn ác mà xa lìa anh em tôi để sinh nở một cách dấu diếm. Tìm các từ cùng trường nghiã với từ đau đớn. Gọi tên cho những từ này. b. Cuộc sống quê tôi gắn bó với cây cọ. Cha làm cho tôi chiếc chổi cọ để quét nhà quét sân. Mẹ lại đựng hạt giống đầy nón lá cọ treo lên gác bếp để gieo cấy mùa sau. Chị tôi đan nón lá cọ, lại đan cả mành cọ và bán cọ xuất khẩu. Chiều chiều chăn trâu chúng tôi rủ nhau đi nhặt những trái cọ rơi đầy quanh gốc cọ về om. Tìm các từ ngữ thuộc hai trường nghĩa : cây cọ và vật dụng làm từ cây cọ. c. Càng đến gần, những đàn chim đen bay kín trời, cuốn theo sau những luồng gió buốt làm tôi rối lên hoa cả mắt. Mỗi lúc lại nghe rõ từng tiếng chim kêu náo động như tiếng xóc những rổ tiền đồng. Chim đậu chen nhau trắng xoá trên những cây chà là chim cồng cộc đứng trong tổ vươn cánh, chim gà đẩy 1
2. đầu hói như những ông thầy tu trầm tư rụt cổ nhìn xuống chân .nhiều con chim lạ rất to đậu đến quằn nhánh cây . Tìm các từ thuộc trường nghĩa chỉ hoạt động của chim 2. Đặt tên cho các trường từ vựng sau: - sách, vở, bút, giấy, mực, thước, com-pa, êke,.. - hiền, lành, hiền lanh, độ lượng, tốt, tốt bụng, ác, ác độc, hẹp hòi, ích kỉ, xấu, xấu bụng,.. 3, Từ tượng hình , từ tượng thanh : - Từ tượng hình là từ gợi tả hình ảnh, dáng vẻ, hoạt động , trạng thái của sự vật ( VD: lom khom, phấp phới) - Từ tượng thanh là từ mô phỏng âm thanh của tự nhiên, của con người (VD: ríu rít, ào ào) Công dụng: Từ tượng hình, từ tượng thanh gợi được hình ảnh, âm thanh cụ thể, sinh động, có giá trị biểu cảm cao; thường được dùng trong văn miêu tả và tự sự. B - Bài tập: Câu 1: Nêu 5 từ gợi tả dáng đi và tiếng cười của con người? Câu 2: Xác định các từ tượng hình và tượng thang trong các câu sau: a, Chú bé loắt choắt Cái xắc xinh xinh Cái chân thoăn thoắt Cái đầu nghênh nghênh b, Lom khom dưới núi tiều vài chú Lác đác bên sông chợ mấy nhà. Câu 3: Tìm các từ tượng thanh trong các từ sau: leng keng, róc rách, thon thả, khúc khích, rũ rượi, xồng xộc, chập chững, ầm ầm, lộp độp. Bài tập 1. Hãy miêu tả hình ảnh, âm thanh cụ thể do các từ tượng thanh, tượng hình sau đây gợi ra. - mấp mô: chỉ sự không bằng phẳng ( tượng hình ) miêu tả âm thanh tiếng ho cụ già. - lụ khụ : gợi tả hình ảnh yếu ớt, tiều tuỵ. - réo rắt : âm thanh trầm bổng ngân xa. - ú ớ : Chỉ âm thanh giọng nói không rõ ràng, đứt quãng. - thườn thướt: chỉ vật dài. - gập ghềnh : chỉ sự bằng phẳng, lúc xuống lúc lên khó đi. - lanh lảnh : âm thanh trong, kéo dài, sắc. - the thé : âm thanh cao, chói tai. - gâu gâu: âm thanh tiếng chó sủa. Bài tập 2. Tìm từ tượng hình thích hợp gợi tả dáng đi của người dựa vào những gợi ý sau: GV hướng dẫn HS làm bài tập 2,4 Sách kiến thức cơ bản nâng cao Ngữ văn 8. 4, Từ địa phương và biệt ngữ xã hội: - Từ địa phương là từ ngữ chỉ sử dụng ở một (hoặc một số) địa phương nhất định (VD : bắp, má, heo , ) - Biệt ngữ xã hội là những từ ngữ chỉ được dùng trong một tầng lớp xã hội ( VD: tầng lớp học sinh: ngỗng (điểm 0), gậy (điểm 1) ) 2
3. Cách sử dụng: _ Việc sử dụng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội phải phù hợp với tình huống giao tiếp. Trong thơ văn , tác giả có thể sử dụng một số từ ngữ thuộc hai lớp từ này để tô đậm màu sắc địa phương, màu sắc tầng lớp xã hội của ngôn ngữ, tính cách nhân vật. _ Muốn tránh lạm dụng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội, cần tìm hiểu các từ ngữ toàn dân có nghĩa tương ứng để sử dụng khi cần thiết. 5, Nói quá : Là biện pháp tu từ phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả để nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm(VD : Nhanh như cắt ) Bµi1 T×m biÖn ph¸p nãi qu¸ vµ cho biÕt hiÖu qu¶ diÔn ®¹t cña chóng trong c¸c vÝ dô sau ®©y: a. §éi trêi, ®¹p ®Êt ë ®êi Hä Tõ, tªn H¶i vèn ng­êi ViÖt §«ng. b. Chó t«i Êy µ, ®¹n b¾n vµo lç mòi chó hØ ra lµ chuyÖn th­êng! c. Søc «ng Êy cã thÓ v¸ trêi lÊp biÓn. d. Ng­êi say r­îu mµ ®i xe m¸y th× tÝnh m¹ng nh­ ngµn c©n treo sîi tãc. e. TiÕng h¸t ¸t tiÕng bom. Bµi 2: T×m c¸c thµnh ng÷ cã sö dông biÖn ph¸p nãi qu¸ ®Ó diÔn ®¹t c¸c ý sau ®©y råi ®Æt c©u víi thµnh ng÷ Êy: a. Ch¾t läc, chän lÊy c¸i quÝ gi¸, tinh tóy trong nh÷ng c¸i t¹p chÊt kh¸c. b. KhuÕch tr­¬ng, cæ ®éng, lµm ån µo. c. Sî h·i, khiÕp ®¶m ®Õn møc mÆt t¸i mÐt. d. Lu«n kÒ c¹nh bªn nhau hoÆc g¾n bã chÆt chÏ, kh¨ng khÝt víi nhau. e. Gan d¹, dòng c¶m, kh«ng nao nóng tr­íc khã kh¨n hiÓm nguy. f. Gièng hÖt nhau ®Õn møc t­ëng chõng nh­ cïng mét thÓ chÊt. ( * G¹n ®ôc kh¬i trong, §¸nh trèng khua chiªng, MÆt c¾t kh«ng cßn giät m¸u, Nh­ h×nh víi bãng, Gan vµng d¹ s¾t, Nh­ hai giät n­íc.) Bµi 3: T×m 5 thµnh ng÷ cã sö dông biÖn ph¸p nãi qu¸ vµ ®Æt c©u víi mçi thµnh ng÷ ®ã. Bµi vÒ nhµ: 1. T×m hiÓu gi¸ trÞ biÓu hiÖn cña biÖn ph¸p nãi qu¸ trong c¸c c©u sau: a. G­¬m mµi ®¸, ®¸ nói còng ph¶i mßn Voi uèng n­íc, n­íc s«ng ph¶i c¹n §¸nh mét trËn, s¹ch kh«ng k×nh ng¹c §¸nh hai trËn, tan t¸c chim mu«ng. B×nh Ng« ®¹i c¸o – NguyÔn Tr·i => Tinh thÇn quyÕt chiÕn, quyÕt th¾ng cña nh©n d©n §¹i ViÖt (K/n Lam S¬n). b. Ta ®i tíi trªn ®­êng ta b­íc tiÕp R¾n nh­ thÐp, v÷ng nh­ ®ång §éi ngò ta trïng trïng ®iÖp ®iÖp. Ta ®i tíi – Tè H÷u => §éi qu©n ta hïng m¹nh, kÕt thµnh mét khèi v÷ng ch¾c, kh«ng g× lay chuyÓn ®­îc. 2. Gi¶i thÝch nghÜa cña c¸c biÖn ph¸p nãi qu¸ ®­îc sö dông trong nh÷ng c©u sau: a. ChÝnh bän nµy còng ®ang ch¹y long tãc g¸y lªn v× chuyÖn dÇu mì ®Êy. => Ch¹y long tãc g¸y: vÊt v¶, ®Õn chç nµy chç nä ®Ó lo toan c«ng viÖc. b. Nã häc dèt cã chu«i (®u«i) thÕ th× cßn biÕt lµm g× mµ tr«ng mong cËy nhê. 3
4. => Dèt cã chu«i: qu¸ dèt vµ ®Ó lé c¸I dèt ra, kh«ng che næi. c. Mét cËu ng­êi ®Þa ph­¬ng ®­îc giíi thiÖu lµ du kÝch nh­ng nom mÆt bóng ra s÷a. => MÆt bóng ra s÷a: mÆt non choÑt, cßn trÎ m¨ng. d. Th»ng bÐ cø nh­ con ong c¸i kiÕn, suèt ngµy ch¨m ch¾m vµo s¸ch vë. => Con ong c¸i kiÕn: siªng n¨ng, ch¨m chØ, cÇn mÉn, chÞu khã trong c«ng viÖc. 6, Nói giảm nói tránh : Là một biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác quá đau buồn, ghê sợ, nặng nề; tránh thô tục, thiếu lịch sự. VD : Chị ấy không còn trẻ lắm. . Mét sè c¸ch nãi gi¶m nãi tr¸nh th­êng gÆp. a. Sö dông c¸c tõ ®ång nghÜa H¸n viÖt - ChÕt: tõ trÇn, t¹ thÕ - Ch«n: mai t¸ng, an t¸ng b. Sö dông hiÖn t­îng chuyÓn nghÜa th«ng qua c¸c h×nh thøc Èn dô, ho¸n dô. VD: B¸c ®· lªn ®­êng theo tæ tiªn. c. Phñ ®Þnh tõ tr¸i nghÜa. VD: XÊu: ch­a ®Ñp, ch­a tèt. d. Nãi trèng VD: ¤ng Êy chØ nay mai th«i. Bµi tËp: Bµi 1: T×m biÖn ph¸p nãi gi¶m nãi tr¸nh trong c¸c c©u sau vµ cho biÕt ý nghÜa cña nã. a. ChØ ®Õn lóc th©n tµn lùc kiÖt, tr¶ x¸c cho ®êi, ThÞ KÝnh míi ®­îc minh oan vµ ®­îc trë vÒ câi PhËt. b. ThÕ råi DÕ Cho¾t t¾t thë. T«i th­¬ng l¾m. Võa th­¬ng võa ¨n n¨n téi m×nh. c. Bçng lße chíp ®á Th«i råi, L­îm ¬i! d. Tr­íc kia khi bµ ch­a vÒ víi Th­îng ®Õ chÝ nh©n, bµ ch¸u ta ®· tõng sung s­íng biÕt bao! Bµi 2: Cã thÓ thay tõ chÕt trong c¸c c©u sau b»ng c¸ch nãi nh­ ë bµi tËp 1 ®­îc kh«ng? V× sao? a. Trong nh÷ng n¨m qua sè ng­êi m¾c bÖnh truyÒn nhiÔm vµ chÕt v× c¸c bÖnh truyÒn nhiÔm gi¶m dÇn. -> VB khoa häc. b. Sau trËn b·o, c©y cèi trong v­ên chÕt hÕt c¶. -> §å vËt. c. Qu©n triÒu ®×nh ®· ®èt rõng ®Ó giÕt chÕt ng­êi thñ lÜnh nghÜa qu©n ®ã, khëi nghÜa bÞ dËp t¾t. -> GiÕt chÕt (®©m chÕt, b¾n chÕt ) cã tÝnh æn ®Þnh chÆt chÏ, thªm vµo ®ã, cóng cã kh¶ n¨ng kÕt hîp kh¸c víi tõ chÕt ®øng riªng. Bµi 3: §Æt 3 c©u nãi gi¶m nãi tr¸nh b»ng c¸ch phñ ®Þnh tõ tr¸i nghÜa. VD: Em nÊu ¨n ch­a ®­îc ngon l¾m. Bµi 4: Thay c¸c tõ ng÷ g¹ch ch©n b»ng c¸c tõ ng÷ ®ång nghÜa ®Ó thÓ hiÖn c¸ch nãi gi¶m, nãi tr¸nh: a. Anh cø chuÈn bÞ ®i, bµ cô cã thÓ chÕt trong nay mai th«i. b. ¤ng Êy muèn anh ®i khái n¬i nµy. c. Bè t«i lµm ng­êi g¸c cæng cho nhµ m¸y. d. CËu Êy bÞ bÖnh ®iÕc tai, mï m¾t. ®. MÑ t«i lµm nghÒ nÊu ¨n. e. ¤ng gi¸m ®èc chØ cã mét ng­êi ®Çy tí. 4
5. ( * ®i; l¸nh mÆt khái ®©y mét chót; b¶o vÖ; khiÕm thÝnh, khiÕm thÞ; cÊp d­ìng; ng­êi gióp viÖc). Bµi vÒ nhµ. Bµi 1: T×m biÖn ph¸p nãi gi¶m nãi tr¸nh trong c¸c tr­êng hîp sau. a. B¸c D­¬ng th«i ®· th«i råi N­íc m©y man m¸c, ngËm ngïi lßng ta. (NguyÔn KhuyÕn) - Th«i ®· th«i råi: Gi¶m nhÑ sù mÊt m¸t, trèng v¾ng kh«ng ph­¬ng bï ®¾p. b. KiÕp hång nhan cã mong manh Nöa chõng xu©n tho¾t g·y cµnh thiªn h­¬ng. (NguyÔn Du) - G·y cµnh thiªn h­¬ng: Cuéc ®êi, sè phËn nµng kiÒu bÞ vïi dËp, s¾c ®Ñp tµn phai, bÞ dµy vß. Bµi 2: T×m c¸c c©u cã vËn dông c¸ch nãi gi¶m, nãi tr¸nh trong giao tiÕp mµ em th­êng gÆp. ( VD: ChÞ Lan d¹o nµy cã vÎ th­a ®i lµm. Tr«ng c« Êy cã vÎ kh«ng hiÒn l¾m.) Bµi 3: ViÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n cã sö dông biÖn ph¸p nãi gi¶m nãi tr¸nh. IINgữ pháp: 1,Trợ từ , Thán từ : - Trợ từ là những từ chuyên đi kèm với một từ ngữ trong câu để nhấn mạnh hoặc biểu thị thái độ đánh giá sự vật, sự việc được nói đến trong câu . VD: có, những, chính, đích, ngay, . VD : Lan sáng tác những ba bài thơ. - Thán từ là những từ dùng để bộc lộ tình cảm, cảm xúc của người nói hoặc dùng để gọi đáp. Thán từ thường đứng ở đầu câu, có khi nó được tách ra thành một câu đặc biệt. - Thán từ gồm 2 loại chính: . Thán từ bộc lộ tình cảm (a, ái, ơ, ôi, ô hay, than ôi, trời ơi , ) . Thán từ gọi đáp (này, ơi, vâng, dạ, ừ ,...) VD : Ô hay, tôi tưởng anh cũng biết rồi ! Bµi 1: ChØ ra c¸c trî tõ trong c¸c c©u sau: a. C¶nh vËt chung quanh t«i ®Òu thay ®æi, v× chÝnh lßng t«i ®ang cã sù thay ®æi lín: h«m nay t«i ®i häc. b. MÊy cËu ®i tr­íc «m s¸ch vë nhiÒu l¹i kÌm c¶ bót th­íc n÷a. c. §ét nhiªn l·o b¶o t«i: - Nµy! Th»ng ch¸u nhµ t«i, ®Õn mét n¨m nay, ch¼ng cã giÊy m¸ g× ®Êy, «ng gi¸o ¹! ( Nam Cao) a. ChØ nghe tiÕng hãt lÝu lo mµ kh«ng thÊy bãng chim ®©u. b. Ng­êi nhµ lý tr­ëng h×nh nh­ kh«ng d¸m hµnh h¹ mét ng­êi èm n¨ng, sî hoÆc x¶y ra sù g×, h¾n cø lãng ngãng ng¬ ng¸c, muãn nãi mµ kh«ng d¸m nãi. c. T«i quªn c¶ mÑ t«i ®øng sau t«i. Nghe gäi ®Õn tªn, t«i tù nhiªn giËt m×nh vµ lóng tóng. d. – Cã lÏ t«i b¸n con chã ®Êy, «ng gi¸o ¹! e. T«i chØ èm cã mét trËn ®Êy th«i. Mét trËn ®óng hai th¸ng m­êi t¸m ngµy, «ng gi¸o ¹! ( * tõ g¹ch ch©n) Bµi 2: 5
6. T×m c¸c th¸n tõ trong nh÷ng c©u sau ®©y: a. V©ng! ¤ng gi¸o d¹y ph¶i! b. V©ng, ch¸u còng ®· nghÜ nh­ cô. c. Nµy, b¶o b¸c Êy cã trèn ®i ®©u th× trèn. d. Nµy! Th»ng ch¸u nhµ t«i, ®Õn mét n¨m nay, ch¼ng cã giÊy m¸ g× ®Êy, «ng gi¸o ¹! - µ! Th× ra l·o ®ang nghÜ ®Õn th»ng con l·o. e. Êy! Sù ®êi l¹i cø th­êng nh­ vËy ®Êy. Bµi 3: ChØ ra c¸c t×nh th¸i tõ ®­îc dïng trong c¸c c©u sau: a. Mµy d¹i qu¸, cø vµo ®i, tao ch¹y cho tiÒn tµu. Vµo mµ b¾t mî mµy may v¸ s¾m söa cho vµ th¨m em bÐ chø. b. Con nÝn ®i! Mî ®· vÒ víi c¸c con råi mµ. c. B¸c trai ®· kh¸ råi chø? d. Cai lÖ vÉn giäng hÇm hÌ: - NÕu kh«ng cã tiÒn nép s­u cho «ng b©y giê, th× «ng sÏ dì c¶ nhµ mµy ®i, chöi m¾ng th«i µ! Bµi 4: ViÕt ®o¹n héi tho¹i kho¶ng 10 dßng trong ®ã cã sö dông Ýt nhÊt 1 trî tõ, 1 th¸n tõ, 1 t×nh th¸i tõ. 2, Tính thái từ : Tình thái từ là những từ được thêm vào câu để cấu tạo câu nghi vấn , câu cầu khiến , câu cảm thán và để biểu thị các sắc thái tình cảm của người nói . • Tình thái từ gồm một số loại đáng chú ý như sau: + Tình thái từ nghi vấn: à, ư, hả,hử,chứ,chăng, (VD:Anh đọc xong cuốn sách này rồi à?) + Tình thái từ cầu khiến: đi, nào, với, (VD: Chớ vội!) + Tình thái từ cảm thán: thay, sao, (VD: Tội nghiệp thay con bé!) + Tình thái từ biểu thị tình cảm cảm xúc: ạ, nhé, cơ, mà , ( VD:Con nghe thấy rồi ạ !) Cách sử dụng: Khi nói hoặc viết, cần chú ý sử dụng tình thái từ phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp( quan hệ tuổi tác, thứ bậc xã hội, tình cảm, ) 3 Câu ghép : Câu ghép là những câu do 2 hoặc nhiều cụm C-V không bao chứa nhau tạo thành. Mỗi cụm C-V này được gọi là một vế câu. ( VD: Gió thổi, mây bay, hoa nở) Có hai cách nối các vế câu: -Dùng những từ có tác dụng nối. Cụ thể: + Nối bằng một quan hệ từ; + Nối bằng một cặp quan hệ từ; + Nối bằng một cặp phó từ, đại từ hay chỉ từ thường đi đôi với nhau (cặp từ hô ứng). -Không dùng từ nối: Trong trường hợp này, giữa các vế câu cần có dấu phẩy, dấu chấm phẩy hoặc dấu hai chấm. - Quan hệ giữa các vế trong câu ghép: + Nguyên nhân– kết quả ( Vì trời mưa nên đường lầy lội.) + Điều kiện (giả thiết) ( Nếu trời mưa to thì nó không nhỉ học) + Tương phản( Mùa hè nhưng trời không nóng lắm.) + Tăng tiến( Tôi càng học giỏi thấy tôi càng thông minh.) + Lựa chọn( Tôi đi hay anh đi.) + Bổ sung( Tôi không những học giỏi mà tôi còn hát hay.) + Tiếp nối( Thầy giáo bước vào lớp, chúng em đứng dậy chào.) 6
7. + Đồng thời( Cô giáo vừa giảng bài chúng em vừa lắng nghe.) + Giải thích( Quả dừa rất ngọt nghĩa là công sức của người trồng ra nó rất vất vả.) 4.Các loại dấu câu Tên dấu Công dụng. 1. Dấu chấm - Dùng để kết thúc câu trần thuật. 2. Dấu chấm - Dùng để kết thúc câu nghi vấn. hỏi 3. Dấu chấm - Dùng để kết thúc câu cầu khiến hoặc câu cảm thán. than 4. Dấu phẩy - Dùng để phân cách các thành phần và các bộ phận của câu - Biểu thị bộ phận chưa liệt kê hết 5. Dấu chấm - Biểu thị lời nói ngập ngừng, ngắt quãng. lửng - Làm giãn nhịp điệu câu văn, hài hước, dí dỏm 6. Dấu chấm - Đánh dấu ranh giới giữa các vế của một câu ghép có cấu tạo phẩy phức tạp - Đánh dấu ranh giới giữa các bộ phận trong một phép liệt kê phức tạp. 7. Dấu gạch - Đánh dấu bộ phận giải thích, chú thích trong câu. ngang - Đánh dấu lời nói trực tiếp của nhân vật. - Biểu thị sự liệt kê. - Nối các từ nằm trong một liên danh. 8. Dấu ngoặc Dùng để đánh dấu phần có chức năng chú thích. đơn - Đánh dấu phần bổ sung, giải thích, thuyết minh cho một phần 9. Dấu hai trước đó. chấm -Đánh dấu lời dẫn trực tiếp hoặc lời đối thoại - Đánh dấu từ ngữ, câu, đoạn, dẫn trực tiếp. 10. Dấu ngoặc - Đánh dấu từ ngữ được hiểu theo nghĩa đặc biệt hoặc có hàm ý kép mỉa mai. - Đánh dấu tên tác phẩm, tờ báo, tạp chí, tập san dẫn trong câu văn. 7
8. B. VĂN BẢN: a.Văn bản truyện kí Việt Nam Tác Thể PTBĐ Nội dung Nghệ thuật Ghi nhớ phẩm, loại tác giả Tôi đi Truyện Tự sự- - Những kỉ - Tự sự kết hợp Trong cuộc đời mỗi con học ngắn miêu tả- niệm trong trữ tình ; kể người, kỷ niệm trong sáng biểu cảm sáng về chuyện kết hợp của tuổi học trò, nhất là (Thanh ngày đầu với miêu tả và buổi tựu trường đầu tiên, Tịnh) tiên được biểu cảm. thường được ghi nhớ mãi. (1911- đến trường - Những hình Thanh Tịnh đã diễn tả 1988) đi học ảnh so sánh dòng cảm nghĩ này bằng mới mẻ và gợi nghệ thuật tự sự đan xen cảm miêu tả và biểu cảm, với những rung động tinh tế qua truyện ngắn Tôi đi học. Trong Tự sự - Nổi cay - Tự sự kết hợp Đoạn trích Trong lòng lòng mẹ Hồi kí- (xen trữ đắng tủi cực với trữ tình, kể mẹ, trích hồi ký Những (Trích “ tiểu tình) và tình yêu truyện kết hợp ngày thơ ấu của Nguyên Những thuyết. thương mẹ với miêu tả và Hồng, đã kể lại một cách ngày thơ mãnh liệt biểu cảm, đánh chân thực và cảm động ấu”) của chú bé giá những cay đắng, tủi nhục Hồng khi xa - Cảm xúc và cùng tình yêu thương Nguyên mẹ, khi tâm trạng nồng cháy bỏng của nhà văn Hồng được nằm nàn, mãnh liệt; thời thơ ấu đối với người (1918- trong lòng sử dụng những mẹ bất hạnh. 1982) mẹ hình ảnh so sánh, liên tưởng táo bạo Tức Tiểu Tự sự - Vạch trần - Ngòi bút hiện Bằng ngòi bút hiện thực nước vỡ thuyết bộ mặt tàn thực khoẻ sinh động, đoạn văn Tức bờ ác, bất nhân khoắn, giàu nước vỡ bờ ( trích tiểu (Trích của chế độ tinh thần lạc thuyết Tắt Đèn) đã vạch chương thực phong quan trần bộ mặt tàn ác, bất 13, tiểu kiến, tố cáo - Xây dựng nhân của xã hội thực dân thuyết chính sách tình huống phong kiến đương thời; Tắt Đèn) thuế khoá truyện bất ngờ, xã hội ấy đã đẩy người Ngô Tất vô nhân có cao trào và nông dân vào tình cảnh vô Tố đạo. giải quyết hợp cùng cực khổ, khiến họ - Ca ngợi lí phải liều mạng chống lại . những phẩm - Xây dựng Đoạn trích còn cho thấy chất cao quí miêu tả nhân vẻ đẹp tâm hồn của người và sức vật chủ yếu phụ nữ nông dân, vừa mạnh quật qua ngôn ngữ, giàu tình yêu thương vừa khởi tiềm và hành động, có sức sống tiềm tàng 8
9. tàng, mạnh trong thế tương mạnh mẽ. mẽ của chị phản với các Dậu. nhân vật khác Lão Hạc Truyện Tự sự - Số phận - Tài năng khắc Truyện ngắn LÃO HẠC (Trích ngắn (Xen trữ đau thương hoạ nhân vật đã thể hiện một cách chân truyện tình) và phẩm rất cụ thể, sinh thực, cảm động số phận ngắn lão chất cao quí động, đặc biệt đau thương của người Hạc ) của người là miêu tả và nông dân trong xã hội cũ Nam nông dân phân tích diễn và phẩm chất cao quý Cao cùng khổ biến tâm lí số tiềm tàng của họ. Đồng trong xã hội phận nhân vật, thời, truyện còn cho thấy Việt Nam cách kể chuyện tấm lòng yêu thương , trước cách mới mẻ, linh trân trọng đối với người mạng tháng hoạt. nông dân và tài năng nghệ tám. Thái - Ngôn ngữ kể thuật xuất sắc của nhà văn độ trân chuyện rất Nam Cao, đặc biệt trong trọng của chân thực, đậm việc miêu tả tâm lý nhân tác giả với đà chất nông vật và cách kể chuyện. họ. dân giản dị, tự nhiên b, Văn bản nhật dụng: Tác Tác Chủ đề Đăc điểm Ghi nhớ phẩm giả nghệ thuật Thôn Theo Tuyên truyền, phổ Thuyết Lời kêu gọi bình thường : “Một ngày g tin tài biến tác hại của bao minh (giới không dùng bao bì ni lông” được về liệu bi nì lông. Kêu gọi thiệu, giải truyền đạt bằng một hình thức rất ngày của thực hiện một ngày thích, phân trang trọng : Thông tin về Ngày Trái trái sở không dùng bao bì tích, đề Đất năm 2000. Điều đó, cùng với sự đất khoa ni lông, bảo vệ môi nghị) giải thích đơn giản mà sáng tỏ về tác năm học – trường trái đất trong hại của việc dùng bao bì ni lông, về 2000 công sạch. lợi ích của việc giảm bớt chất thải ni nghệ lông, đã gợi cho chúng ta những việc Hà có thể làm ngay để cải thiện môi Nội trường sống, để bảo vệ Trái Đất, ngôi nhà chung của chúng ta. Ôn Theo Lên án thuốc lá là Giải thích Giống như ôn dịch, nạn nghiện dịch , Nguy thứ ôn dịch nguy và chứng thuốc lá rất dễ lây lan và gây những thuốc ễn hiểm hơn AIDS. minh bằng tổn thất to lớn cho sức khoẻ và tính lá Khắc Bởi vậy cần phải những lí lẽ mạng con người. Song nạn nghiện Viện chống lại việc hút và dẫn thuốc lá còn nguy hiểm hơn cả ôn Từ thuốc lá, loại bỏ chứng cụ dịch : nó gặm nhấm sức khoẻ con thuốc thuốc lá ra khỏi đời thể, sinh người nên không dễ kịp thời nhận lá sống. động, gần biết, nó gây tác hại nhiều mặt đối với đến gũi và hiển cuộc sống gia đình và xã hội. Bởi ma nhiên để vậy, muốn chống lại nó, cần phải có tuý- cảnh báo quyết tâm cao hơn và biện pháp triệt Bệnh mọi người để hơn là phòng chống ôn dịch. 9
10. nghiệ n Bài Theo Dân số thế giới và Từ câu Đất đai không sinh thêm, con người toán Thái Việt Nam tăng rất chuyện bài ngày càng nhiều lên gấp bội. Nếu dân An nhanh. Dân số tăng toán dân số không hạn chế sự gia tăng dân số thì số báo nhanh kìm hãm sự cổ hạt thóc, con người sẽ làm hại chính mình. Từ GD phát triển kinh tế vì tác giả đưa câu chuyện một bài toán cổ về cấp số & TĐ vậy hạn chế gia tăng ra các con nhân, tác giả đã dưa ra các con số số dân số là đòi hỏi tất số buộc buộc người đọc phải liên tưởng và 28,19 yếu của sự phát người ngẫm suy ngẫm về sự gia tăng dân số đáng 95 triển loài người . đọc phải lo ngại của thế giới, nhất là ở những liên tưởng nước chậm phát triển. và suy C, Văn bản thơ Tác Tác giả Thể loại Nội dung Ghi nhớ phẩm Đập Phan Thất ngôn Hình tượng đẹp lẫm liệt, Bằng bút pháp lãng mạn và giọng đá ở Châu bát cú ngang tàng của người tù điệu hào hùng, bài thơ Đập đá ở Côn Trinh Đường yêu nước dù gặp bước Côn Lôn giúp ta cảm nhận một hình Lôn (1872 luật nguy nan nhưng vẫn tượng đẹp lẫm liệt, ngang tàng của -1926) không sờn lòng, đổi chí người anh hùng cứu nước dù gặp trên đảo Côn Lôn bước nguy nan nhưng vẫn không sờn lòng đổi chí. d, Văn bản nước ngoài Tác Tác Thể Nội dung Đặc sắc nghệ thuật Ghi nhớ phẩm giả loại Cô An Truyện Lòng thương Kể chuyện cổ tích Bằng nghệ thuật kể bé đéc – cổ tích cảm sâu sắc rất hấp dẫn, đan xen chuyện hấp dẫn, đan xen bán xen đối với 1 em hiện thực và mộng giữa hiện thực và mộng diêm ( bé Đan Mạch ảo, tình tiết diễn tưởng, với các tình tiết 1805- bất hạnh, chết biến hợp lí diễn biến hợp lý, tác 1875) cóng bên phẩm Cô bé bán diêm Đan đường trong của An-đéc-xen truyền Mạch đêm giao cho chúng ta lòng thương thừa cảm sâu sắc đối với một em bé bất hạnh. Đánh Xéc- Tiểu Sự tương Miêu tả và kể Sự tương phản về mọi nhau van - thuyết phản về mọi chuyện theo trật tự mặt giữa Đôn Ky-hô-tê và với téc mặt giữa 2 thời gian và dựa Xan- chô Pan- xa trong cối ( nhân vật Đôn trên sự đối lập, tiểu thuyết Đôn Ki- hô-tê xay 1547- Ki- hô- tê và tương phản, song của Xéc- van-tét tạo nên gió 1616) Xan –trô Pan hành của cặp nhân một cặp nhân vật bất hủ Tây –xa . Cả 2 vật chính trong văn học thé giới. 10