Ôn tập Ngữ văn 8 - Chuyên đề: Ôn tập thơ mới - Phan Thị Xuyên

Nội dung text: Ôn tập Ngữ văn 8 - Chuyên đề: Ôn tập thơ mới - Phan Thị Xuyên

1. Chuyên đề :ÔN TẬP THƠ MỚI A. Văn bản: Nhí rõng- Thế Lữ I. Giới thiệu tác giả tác phẩm 1. Tác giả: -Tiêu biểu của phong trào Thơ Mới 2. Tác phẩm a/ Thể thơ: tự do b/ Phương thức biểu đạt: biểu cảm c/ Nhân vật trữ tình: con hổ d/ Mạch cảm xúc của bài thơ: - Khơi nguồn cảm hứng trực tiếp từ những lầnđi chơi, đi thăm vườn bách thú - Mượn lời con hổ bị nhốt trong vườn bách thú để nói một cách đày đủ, sâu sắc tâm sự u uất của lớp trí thức- những năm 1930 e Néi dung cÇn lµm s¸ng tá: t©m tr¹ng ch¸n ghÐt cña con hæ trong c¶nh ngé bÞ tï h·m ë v­ên b¸ch thó, qua ®ã thÓ hiÖn kh¸t väng vÒ cuéc sèng tù do, cao c¶ ch©n thËt. §ã còng lµ t©m tr¹ng cña thÕ hÖ con ng­êi lóc bÊy giê. III. Nội dung từng khổ thơ: * Khæ 1 - T©m tr¹ng cña con hæ khi bÞ nhèt trong còi s¾t ®­îc biÓu hiÖn qua nh÷ng tõ ng÷: GÆm mét khèi c¨m hên trong còi s¾t, bÞ nhôc nh»n tï h·m, lµm trß l¹ m¾t, ®å ch¬i §ang ®­îc tung hoµnh mµ giê ®©y bÞ giam h·m trong còi s¾t bÞ biÕn thµnh thø ®å ch¬i, nçi nhôc bÞ ë chung víi nh÷ng kÎ tÇm th­êng, thÊp kÐm, nçi bÊt b×nh. - Tõ “gËm”, “Khèi c¨m hên” (GËm = c¾n, d»n , Khèi = danh tõ chuyÓn thµnh tÝnh tõ) trùc tiÕp diÔn t¶ hµnh ®éng, vµ t­ thÕ cña con hæ trong còi s¾t ë v­ên b¸ch thó. C¶m xóc hên c¨m kÕt ®äng trong t©m hån, ®Ì nÆng, nhøc nhèi, kh«ng cã c¸ch nµo gi¶i tho¸t, ®µnh n»m dµi tr«ng ngµy th¸ng dÇn qua, bu«ng xu«i bÊt lùc - NghÖ thuËt t­¬ng ph¶n gi÷a h×nh ¶nh bªn ngoµi bu«ng xu«i vµ néi t©m hên c¨m trong lßng cña con hæ thÓ hiÖn nçi ch¸n ghÐt cuéc sèng tï tóng, khao kh¸t tù do. *Khæ 2 - C¶nh s¬n l©m ngµy x­a hiÖn nªn trong nçi nhí cña con hæ ®ã lµ c¶nh s¬n l©m bãng c¶, c©y giµ, tiÕng giã gµo ngµn, giäng nguån hÐt nói,thÐt khóc tr­êng ca d÷ déi... §iÖp tõ ''víi'', c¸c ®éng tõ chØ ®Æc ®iÓm cña hµnh ®éng gîi t¶ søc sèng m·nh liÖt cña nói rõng ®¹i ngµn, c¸i g× còng lín lao phi th­êng, hïng vÜ, bÝ Èn chóa s¬n l©m hoµn toµn ngù trÞ - Trªn c¸i nÒn thiªn nhiªn ®ã, h×nh ¶nh chóa tÓ mu«n loµi hiÖn lªn víi t­ thÕ dâng d¹c, ®­êng hoµng, l­în tÊm th©n ...Vên bãng ... ®Òu im h¬i. Tõ ng÷ gîi h×nh d¸ng, tÝnh c¸ch con hæ (giµu chÊt t¹o h×nh) diÔn t¶ c¶m xóc vÎ ®Ñp võa uy nghi, dòng m·nh võa mÒm m¹i, uyÓn chuyÓn cña chóa s¬n l©m. T©m tr¹ng hæ lóc nµy hµi lßng, tho¶ m·n, tù hµo vÒ oai vò cña m×nh * Khæ 3 1
2. - C¶nh rõng ë ®©y ®­îc t¸c gi¶ nãi ®Õn trong thêi ®iÓm: ®ªm vµng, ngµy m­a chuyÓn bèn ph­¬ng ngµn, b×nh minh c©y xanh bãng géi, chiÒu lªnh l¸ng m¸u sau rõng thiªn nhiªn rùc rì, huy hoµng, tr¸ng lÖ - Gi÷a thiªn nhiªn Êy con hæ ®· sèng mét cuéc sèng ®Õ v­¬ng: - Ta say måi ... tan- Ta lÆng ng¾m ...TiÕng chim ca ...- Ta ®îi chÕt ... ®iÖp tõ ''ta'': con hæ uy nghi lµm chóa tÓ. C¶nh th× chan hoµ ¸nh s¸ng, rén r· tiÕng chim, c¶nh th× d÷ déi. ... c¶nh nµo còng hïng vÜ, th¬ méng vµ con hæ còng næi bËt, kiªu hïng, lÉm liÖt. §¹i tõ “ta” ®­îc lÆp l¹i ë c¸c c©u th¬ trªn thÓ hiÖn khÝ ph¸ch ngang tµng, lµm chñ, t¹o nh¹c ®iÖu r¾n rái, hµo hïng. - §iÖp ng÷, c©u hái tu tõ: nµo ®©u, ®©u nh÷ng, tÊt c¶ lµ dÜ v·ng huy hoµng hiÖn lªn trong nçi nhí ®au ®ín cña con hæ vµ khÐp l¹i b»ng tiÕng than u uÊt ''Than «i!”. Con hæ béc lé trùc tiÕp nçi nhí tiÕc cuéc sèng tù do cña chÝnh m×nh. *Khæ 4 - C¶nh v­ên b¸ch thó hiÖn ra d­íi c¸i nh×n cña con hæ chØ lµ hoa ch¨m, cá xÐn, lèi ph¼ng, c©y trång, gi¶i n­íc ®en gi¶ suèi ... m« gß thÊp kÐm, ... häc ®ßi b¾t ch­íc c¶nh ®¸ng ch¸n, ®¸ng khinh, ®¸ng ghÐt. TÊt c¶ chØ lµ ng­êi t¹o, do bµn tay con ng­êi söa sang, tØa tãt nªn nã rÊt ®¬n ®iÖu, nhµm tÎ, gi¶ dèi, tÇm th­êng chø kh«ng ph¶i thÕ giíi cña tù nhiªn, m¹nh mÏ, bÝ hiÓm. - Giäng th¬ giÔu nh¹i, sö dông mét lo¹t tõ ng÷ liÖt kª liªn tiÕp, ng¾t nhÞp ng¾n, dån dËp thÓ hiÖn sù ch¸n ch­êng, khinh miÖt, ®¸ng ghÐt , tÊt c¶ chØ ®¬n ®iÖu, nhµn tÎ kh«ng thay ®æi, gi¶ dèi, nhá bÐ, v« hån. - C¶nh v­ên b¸ch thó tï tóng ®ã chÝnh lµ thùc t¹i x· héi ®­¬ng thêi ®­îc c¶m nhËn bëi nh÷ng t©m hån l·ng m¹n. Th¸i ®é ngao ng¸n, ch¸n ghÐt cao ®é ®èi víi c¶nh v­ên b¸ch thó cña con hæ còng chÝnh lµ th¸i ®é cña hä ®èi víi x· héi. T©m tr¹ng ch¸n ch­êng cña hæ còng lµ t©m tr¹ng cña nhµ th¬ l·ng m¹n vµ cña ng­êi d©n ViÖt Nam mÊt n­íc trong hoµn c¶nh n« lÖ nhí l¹i thêi oanh liÖt chèng ngo¹i x©m cña d©n téc * Khæ 5 - GiÊc méng ngµn cña con hæ h­íng vÒ mét kh«ng gian oai linh, hïng vÜ, thªnh thang nh­ng ®ã lµ kh«ng gian trong méng (n¬i ta kh«ng cßn ®­îc thÊy bao giê) - kh«ng gian hïng vÜ. §ã lµ nçi nhí tiÕc cuéc sèng tù do. §ã còng lµ kh¸t väng gi¶i phãng cña ng­êi d©n mÊt n­íc.§ã lµ nçi ®au bi kÞch. §iÒu ®ã ph¶n ¸nh kh¸t väng ®­îc sèng ch©n thËt, cuéc sèng cña chÝnh m×nh, trong xø së cña chÝnh m×nh. §ã lµ kh¸t väng gi¶i phãng, kh¸t väng tù do. III. Bài tập 1. Ph©n tÝch bài thơ "Nhớ rừng" của Thế Lữ a. Tìm hiểu đề: - Kiểu bài phân tích - Đối tượng là1 tác phẩm văn học, gồm cả nghệ thuật và nội dung - Phạm vi: Tác phẩm "Nhớ rừng" a. Lập dàn bài chi tiết: Gợi ý **. Më bµi Yêu cầu: Giới thiệu tác giả, tác phẩm, hoàn cảnh . -ThÕ L÷ (1907- 1989) lµ nhµ th¬ tiªu biÓu cña phong trµo th¬ míi. Bµi th¬ Nhí rõng in trong tËp “MÊy vÇn th¬” lµ bµi th¬ tiªu biÓu cña «ng gãp phÇn më ®­êng cho sù th¾ng lîi cña th¬ míi. 2
3. **. Th©n bµi Yêu câu: Phan tích lần lượt từng câu, khổ cả nội dung và nghệ thuật * Khæ 1 - T©m tr¹ng cña con hæ khi bÞ nhèt trong còi s¾t ®­îc biÓu hiÖn qua nh÷ng tõ ng÷: GÆm mét khèi c¨m hên trong còi s¾t, bÞ nhôc nh»n tï h·m, lµm trß l¹ m¾t, ®å ch¬i §ang ®­îc tung hoµnh mµ giê ®©y bÞ giam h·m trong còi s¾t bÞ biÕn thµnh thø ®å ch¬i, nçi nhôc bÞ ë chung víi nh÷ng kÎ tÇm th­êng, thÊp kÐm, nçi bÊt b×nh. - Tõ “gËm”, “Khèi c¨m hên” (GËm = c¾n, d»n , Khèi = danh tõ chuyÓn thµnh tÝnh tõ) trùc tiÕp diÔn t¶ hµnh ®éng, vµ t­ thÕ cña con hæ trong còi s¾t ë v­ên b¸ch thó. C¶m xóc hên c¨m kÕt ®äng trong t©m hån, ®Ì nÆng, nhøc nhèi, kh«ng cã c¸ch nµo gi¶i tho¸t, ®µnh n»m dµi tr«ng ngµy th¸ng dÇn qua, bu«ng xu«i bÊt lùc - NghÖ thuËt t­¬ng ph¶n gi÷a h×nh ¶nh bªn ngoµi bu«ng xu«i vµ néi t©m hên c¨m trong lßng cña con hæ thÓ hiÖn nçi ch¸n ghÐt cuéc sèng tï tóng, khao kh¸t tù do. *Khæ 2 - C¶nh s¬n l©m ngµy x­a hiÖn nªn trong nçi nhí cña con hæ ®ã lµ c¶nh s¬n l©m bãng c¶, c©y giµ, tiÕng giã gµo ngµn, giäng nguån hÐt nói,thÐt khóc tr­êng ca d÷ déi... §iÖp tõ ''víi'', c¸c ®éng tõ chØ ®Æc ®iÓm cña hµnh ®éng gîi t¶ søc sèng m·nh liÖt cña nói rõng ®¹i ngµn, c¸i g× còng lín lao phi th­êng, hïng vÜ, bÝ Èn chóa s¬n l©m hoµn toµn ngù trÞ - Trªn c¸i nÒn thiªn nhiªn ®ã, h×nh ¶nh chóa tÓ mu«n loµi hiÖn lªn víi t­ thÕ dâng d¹c, ®­êng hoµng, l­în tÊm th©n ...Vên bãng ... ®Òu im h¬i. Tõ ng÷ gîi h×nh d¸ng, tÝnh c¸ch con hæ (giµu chÊt t¹o h×nh) diÔn t¶ c¶m xóc vÎ ®Ñp võa uy nghi, dòng m·nh võa mÒm m¹i, uyÓn chuyÓn cña chóa s¬n l©m. T©m tr¹ng hæ lóc nµy hµi lßng, tho¶ m·n, tù hµo vÒ oai vò cña m×nh * Khæ 3 - C¶nh rõng ë ®©y ®­îc t¸c gi¶ nãi ®Õn trong thêi ®iÓm: ®ªm vµng, ngµy m­a chuyÓn bèn ph­¬ng ngµn, b×nh minh c©y xanh bãng géi, chiÒu lªnh l¸ng m¸u sau rõng thiªn nhiªn rùc rì, huy hoµng, tr¸ng lÖ - Gi÷a thiªn nhiªn Êy con hæ ®· sèng mét cuéc sèng ®Õ v­¬ng: - Ta say måi ... tan- Ta lÆng ng¾m ...TiÕng chim ca ...- Ta ®îi chÕt ... ®iÖp tõ ''ta'': con hæ uy nghi lµm chóa tÓ. C¶nh th× chan hoµ ¸nh s¸ng, rén r· tiÕng chim, c¶nh th× d÷ déi. ... c¶nh nµo còng hïng vÜ, th¬ méng vµ con hæ còng næi bËt, kiªu hïng, lÉm liÖt. §¹i tõ “ta” ®­îc lÆp l¹i ë c¸c c©u th¬ trªn thÓ hiÖn khÝ ph¸ch ngang tµng, lµm chñ, t¹o nh¹c ®iÖu r¾n rái, hµo hïng. - §iÖp ng÷, c©u hái tu tõ: nµo ®©u, ®©u nh÷ng, tÊt c¶ lµ dÜ v·ng huy hoµng hiÖn lªn trong nçi nhí ®au ®ín cña con hæ vµ khÐp l¹i b»ng tiÕng than u uÊt ''Than «i!”. Con hæ béc lé trùc tiÕp nçi nhí tiÕc cuéc sèng tù do cña chÝnh m×nh. *Khæ 4 - C¶nh v­ên b¸ch thó hiÖn ra d­íi c¸i nh×n cña con hæ chØ lµ hoa ch¨m, cá xÐn, lèi ph¼ng, c©y trång, gi¶i n­íc ®en gi¶ suèi ... m« gß thÊp kÐm, ... häc ®ßi b¾t ch­íc c¶nh ®¸ng ch¸n, ®¸ng khinh, ®¸ng ghÐt. TÊt c¶ chØ lµ ng­êi t¹o, do bµn tay con ng­êi söa sang, tØa tãt nªn nã rÊt ®¬n ®iÖu, nhµm tÎ, gi¶ dèi, tÇm th­êng chø kh«ng ph¶i thÕ giíi cña tù nhiªn, m¹nh mÏ, bÝ hiÓm. 3
4. - Giäng th¬ giÔu nh¹i, sö dông mét lo¹t tõ ng÷ liÖt kª liªn tiÕp, ng¾t nhÞp ng¾n, dån dËp thÓ hiÖn sù ch¸n ch­êng, khinh miÖt, ®¸ng ghÐt , tÊt c¶ chØ ®¬n ®iÖu, nhµn tÎ kh«ng thay ®æi, gi¶ dèi, nhá bÐ, v« hån. - C¶nh v­ên b¸ch thó tï tóng ®ã chÝnh lµ thùc t¹i x· héi ®­¬ng thêi ®­îc c¶m nhËn bëi nh÷ng t©m hån l·ng m¹n. Th¸i ®é ngao ng¸n, ch¸n ghÐt cao ®é ®èi víi c¶nh v­ên b¸ch thó cña con hæ còng chÝnh lµ th¸i ®é cña hä ®èi víi x· héi. T©m tr¹ng ch¸n ch­êng cña hæ còng lµ t©m tr¹ng cña nhµ th¬ l·ng m¹n vµ cña ng­êi d©n ViÖt Nam mÊt n­íc trong hoµn c¶nh n« lÖ nhí l¹i thêi oanh liÖt chèng ngo¹i x©m cña d©n téc * Khæ 5 - GiÊc méng ngµn cña con hæ h­íng vÒ mét kh«ng gian oai linh, hïng vÜ, thªnh thang nh­ng ®ã lµ kh«ng gian trong méng (n¬i ta kh«ng cßn ®­îc thÊy bao giê) - kh«ng gian hïng vÜ. §ã lµ nçi nhí tiÕc cuéc sèng tù do. §ã còng lµ kh¸t väng gi¶i phãng cña ng­êi d©n mÊt n­íc.§ã lµ nçi ®au bi kÞch. §iÒu ®ã ph¶n ¸nh kh¸t väng ®­îc sèng ch©n thËt, cuéc sèng cña chÝnh m×nh, trong xø së cña chÝnh m×nh. §ã lµ kh¸t väng gi¶i phãng, kh¸t väng tù do. **. KÕt bµi Yêu cầu: Khái quát lại toàn bộ giá trị nghệ thuật, nội dung, đánh giá thành công của tác phẩm, người càm bút - Bµi th¬ trµn ®Çy c¶m høng l·ng m¹n: m¹ch c¶m xóc s«i næi, cuån cuén tu«n trµo thÓ hiÖn t©m tr¹ng ch¸n ghÐt cña con hæ trong c¶nh ngé bÞ tï h·m ë v­ên b¸ch thó, qua ®ã thÓ hiÖn kh¸t väng vÒ cuéc sèng tù do, cao c¶ ch©n thËt. §ã còng lµ t©m tr¹ng cña thÕ hÖ con ng­êi lóc bÊy giê. 2. H·y lËp dµn ý cho ®Ò bµi: Nhµ phª b×nh Hoµi Thanh nxÐt : "§äc bµi th¬ Nhí rõng ,ta t­ëng chõng th¸y nh÷ng ch÷ bÞ x« ®Èy , bÞ d»n vÆt bëi mét søc m¹nh phi th­êng . ThÕ L÷ nh­ 1 viªn t­íng ®iÒu khiÓn ®éi qu©n ViÖt ng÷ b»ng nh÷ng mÖnh lÖnh kh«ng thÓ c­ìng ®c". Qua bµi th¬ Nhí rõng em h·y c/m a, Tìm hiểu đề: - Kiểu bài: Nghị luận chứng minh - Vấn đề chứng minh: vẻ đẹp giá trị nghệ thuật (ngôn từ) thể hiện nội dung - Phạm vi dẫn chứng: văn bản "nhớ rừng" b, Yªu cÇu cÇn ®¹t c¸c ý sau: * MB: GthiÖu ®c tg vµ vÞ trÝ tp,®­a nhËn ®Þnh cña HT vµo. * TB: Lµm râ hai luËn ®iÓm: - Ta t­ëng chõng thÊy nh÷ng ch÷ bÞ x« ®Èy ,d»n vÆt bëi mét søc m¹nh phi th­êng -> K/® m¹ch c¶m xóc s«i trµo ,m·nh liÖt chi phèi c©u ch÷ trong bµi th¬ cña TL÷ . L©y d/chøng b»ng mét sè tõ nh­ : gËm , khãi c¨m hên, n»m dµi ...vµ ptÝch ®Ó lµm râ luËn ®iÓm. - TL ÷ nh­ mét viªn t­íng ®iÒu khiÓn ®éi qu©n ViÖt ng÷ b»ng nh÷ng mÖnh lÖnh kh«ng thÓ c­ìng ®c. ->K/® tµi n¨ng cña tgtrong viÖc sd 1 c¸ch chñ ®éng ,linh ho¹t ,phong phó ,chÝnh x¸c vµ ®Æc biÖt hiÖu qu¶ ng«n ng÷ ( TiÕng viÖt) ®Ó cã thÓ biÓu ®¹ttèt nhÊt bµi th¬. 4
5. +, LÊy d/c tõ h/¶nh th¬ ®Æc biÖt lµ nh÷ng h/¶nh giµu chÊt t¹o h×nh ®Æc t¶ c¶nh s¬n lam hïng vÜ .. khæ 2,3 ; d/chøng tõ c¸c bp nt nh­ c¸ch nh¾t nhÞp ,c©u c¶m th¸n, c©u hái tu tõ, ®iÖp ng÷..vµ dïng lÝ lÏ cña m×nh ®Ó kÕt hîp ph©n tÝch d/c ®Ó c/m luËn ®iÓm. * KB: K/® l¹i tµi n¨ng cña TL ®· t¹o nªn bµi th¬ Nhí rõng cã vÞ trÝ xøng ®¸ng trong lµng th¬ míi nh­ HT nxÐt. - C¶m nghÜ cña em vÒ bµi th¬ vµ tg cña nã. B. V¨n b¶n “Quª h­¬ng”- Tế Hanh I. Giới thiệu tác giả, tác phẩm 1. * T¸c gi¶: Tªn khai sinh lµ TrÇn TÕ Hanh, sinh 1921, quª ë 1 lµng chµi ven biÓn - Qu¶ng Ng·i. - Lµ nhµ th¬ trong pt Th¬ míi - chÆng cuèi (40 - 45). - Quª h­¬ng lµ c¶m høng lín trong suèt ®êi th¬ cña TH. 2 * T¸c phÈm: lµ s¸ng t¸c më ®Çu cho nguån c¶m høng vÒ quª h­¬ng. + Nhµ th¬ ®· viÕt “Quª h­¬ng” b»ng c¶ tÊm lßng yªu mÕn thiªn nhiªn th¬ méng vµ hïng tr¸ng cña quª h­¬ng, mÕn yªu nh÷ng con ng­êi lao ®éng trµn trÒ søc lùc; b»ng nh÷ng kØ niÖm s©u ®Ëm, nång nµn cña thêi niªn thiÕu. + Bµi th¬ ®­îc viÕt theo thÓ 8 ch÷, kÕt hîp c¶ 2 kiÓu gieo vÇn: liªn tiÕp vµ vÇn «m. + Néi dung : Víi nh÷ng vÇn th¬ b×nh dÞ mµ gîi c¶m, bµi th¬ Quª h­¬ng cña TH ®· vÏ lªn mét bøc tranh t­¬i s¸ng vÒ mét lµng quª miÒn biÓn, trong ®ã næi bËt lªn h/a khoÎ kho¾n, ®Çy søc sèng cña ng­êi d©n lµng chµi vµ sinh ho¹t lao ®éng lµng chµi. Bµi th¬ cho ta thÊy t/c quª h­¬ng trong s¸ng tha thiÕt cña nhµ th¬. II. Nội dung bài thơ 1 H×nh ¶nh quª h­¬ng a. Giíi thiÖu chung vÒ lµng quª - Lµng chµi B×nh S¬n - QN nh­ 1 cï lao næi gi÷a s«ng n­íc “bao v©y” bèn bÒ, ph¶i ®i thuyÒn nöa ngµy míi ra ®Õn biÓn. - C¸c ch÷ “n­íc, biÓn, s«ng” -> h/a 1 ng«i lµng “vèn lµm nghÒ chµi l­íi” chØ g¾n víi s«ng n­íc, biÓn kh¬i. - “C¸ch biÓn nöa ngµy s«ng”: t/g dïng phÐp ®o kho¶ng c¸ch cña ng­êi d©n chµi. - H/a quª h­¬ng ®­îc t¸c gi¶ giíi thiÖu: lµm nghÒ chµi l­íi, n­íc bao v©y ... s«ng. C¸ch giíi thiÖu rÊt tù nhiªn b×nh dÞ vÒ nghÒ nghiÖp vµ vÞ trÝ ®Þa lÝ cña lµng ta thÊy ®©y lµ mét lµng chµi ven biÓn. b. C¶nh ®oµn thuyÒn ra kh¬i ®¸nh c¸ - §oµn thuyÒn ®¸nh c¸ ra kh¬i trong khung c¶nh: trêi trong, giã hång => mét buæi s¸ng ®Ñp trêi høa hÑn mét chuyÕn ra kh¬i ®Çy th¾ng lîi. -Trªn ®ã næi bËt lµ h/a chiÕc thuyÒn vµ c¸nh buåm, chiÕc thuyÒn ®­îc diÔn t¶ thËt Ên t­îng: ChiÕc thuyÒn nhÑ .m· Ph¨ng m¸i ..giang khÝ thÕ b¨ng tíi dòng m·nh lµm to¸t lªn mét søc sèng m¹nh mÏ, mét vÎ ®Ñp hïng tr¸ng ®Çy hÊp dÉn. - C¸nh buåm ®­îc t¸c gi¶ so s¸nh, nh©n ho¸: gi­¬ng to nh­ giã. Sù c¶m nhËn tinh tÕ, cïng sù liªn t­ëng ®éc ®¸o c¸nh buåm c¨ng hiÖn lªn víi mét vÎ ®Ñp l·ng m¹n, bÊt ngê, h/a c¸nh buåm tr¾ng c¨ng giã biÓn kh¬i quen thuéc bçng trë 5
6. lªn lín lao, thiªng liªng vµ rÊt th¬ méng. TH nh­ nhËn ra ®ã chÝnh lµ biÓu t­îng cña linh hån lµng chµi. Nhµ th¬ võa vÏ chÝnh x¸c c¸i h×nh võa c¶m nhËn ®­îc c¸i hån cña sù vËt. c. C¶nh ®oµn thuyÒn ®¸nh c¸ trë vÒ - D©n lµng ®ãn ®oµn thuyÒn ®¸nh c¸ trë vÒ trong kh«ng khÝ ån µo, tÊp nËp => c¶nh ®«ng vui n¸o nhiÖt .C¶nh lµng chµi ®ãn ®oµn thuyÒn c¸ trë vÒ lµ bøc tranh sinh ®éng, n¸o nhiÖt, ®Çy ¾p niÒm vui vµ sù sèng vµ hä nh­ thÇm c¶m ¬n trêi biÓn ®· cho ng­êi d©n lµng chµi trë vÒ an toµn vµ c¸ ®Çy ghe - Ng­êi d©n lµng chµi ®­îc miªu t¶ víi lµn da ng¨m r¸m n¾ng, th©n .vÞ xa x¨m.Víi bót ph¸p võa t¶ thùc võa s¸ng t¹o ®éc ®¸o, ng­êi lao ®éng lµng chµi thËt ®Ñp víi n­íc da nhuém n¾ng giã, th©n h×nh v¹m vì thÊm ®Ëm vÞ mÆn mßi, nång to¶ vÞ xa x¨m cña biÓn, trë nªn cã tÇm vãc phi th­êng. - Con thuyÒn sau chuyÕn ®i vÊt v¶ ®­îc t¸c gi¶ miªu t¶: im n»m, nghe vá. NghÖ thuËt nh©n ho¸ miªu t¶ con thuyÒn cã hån nh­ mét phÇn sù sèng lao ®éng cña lµng chµi. Con thuyÒn còng gièng nh­ con ng­êi sau mét chuyÕn ra kh¬i ®Çy mÖt mái, nã n»m nghØ ng¬i vµ c¶m nhËn vÞ mÆn mßi cña biÓn kh¬i ®ang lan to¶ trong thí vá - Ng­êi viÕt cã t©m hån tinh tÕ, tµi hoa vµ nhÊt lµ cã tÊm lßng g¾n bã s©u nÆng víi quª h­¬ng 2. Nçi nhí quª h­¬ng(khæ cuèi) - Xa quª nh­ng t¸c gi¶ “lu«n t­ëng nhí” quª h­¬ng. Lèi biÓu c¶m trùc tiÕp béc lé nçi nhí ch©n thµnh, tha thiÕt cña nhµ th¬ nªn lêi th¬ gi¶n dÞ, tù nhiªn. - Nhí vÒ quª h­¬ng t¸c gi¶ nhí vÒ: Nhí mµu n­íc .v«i.Nhí con qu¸ ®Æc biÖt lµ vÒ ''c¸i mïi nång mÆn''. Dï ®i xa, ®øa con hiÕu th¶o cña quª h­¬ng lu«n t­ëng nhí ''mïi nång mÆn'' ®Æc tr­ng cña quª h­¬ng - §ã lµ h­¬ng vÞ riªng ®Çy quyÕn rò, mïi riªng cña lµng biÓn rÊt ®Æc tr­ng... * Quª h­¬ng lµ nçi nhí th­êng trùc trong t©m hån t¸c gi¶, «ng lu«n nhí tíi nh÷ng h/a th©n thuéc trong cuéc sèng cña ng­êi d©n lµng chµi. III. Bài tập 1/ Ph©n tÝch bài thơ "Quê hương" của Tế Hanh a. Tìm hiểu đề: - Kiểu bài phân tích - Đối tượng văn bản "Quê hương" - Vấn đề: giá trị nghệ thuật và nội dung toàn bài b. Lập dàn bài Gợi ý: *. Më bµi: Giíi thiÖu vÒ bµi th¬ vµ néi dung chÝnh *. Th©n bµi 1 H×nh ¶nh quª h­¬ng a. Giíi thiÖu chung vÒ lµng quª - Lµng chµi B×nh S¬n - QN nh­ 1 cï lao næi gi÷a s«ng n­íc “bao v©y” bèn bÒ, ph¶i ®i thuyÒn nöa ngµy míi ra ®Õn biÓn. - C¸c ch÷ “n­íc, biÓn, s«ng” -> h/a 1 ng«i lµng “vèn lµm nghÒ chµi l­íi” chØ g¾n víi s«ng n­íc, biÓn kh¬i. - “C¸ch biÓn nöa ngµy s«ng”: t/g dïng phÐp ®o kho¶ng c¸ch cña ng­êi d©n chµi. 6
7. - H/a quª h­¬ng ®­îc t¸c gi¶ giíi thiÖu: lµm nghÒ chµi l­íi, n­íc bao v©y ... s«ng. C¸ch giíi thiÖu rÊt tù nhiªn b×nh dÞ vÒ nghÒ nghiÖp vµ vÞ trÝ ®Þa lÝ cña lµng ta thÊy ®©y lµ mét lµng chµi ven biÓn. b. C¶nh ®oµn thuyÒn ra kh¬i ®¸nh c¸ - §oµn thuyÒn ®¸nh c¸ ra kh¬i trong khung c¶nh: trêi trong, giã hång => mét buæi s¸ng ®Ñp trêi høa hÑn mét chuyÕn ra kh¬i ®Çy th¾ng lîi. -Trªn ®ã næi bËt lµ h/a chiÕc thuyÒn vµ c¸nh buåm, chiÕc thuyÒn ®­îc diÔn t¶ thËt Ên t­îng: ChiÕc thuyÒn nhÑ .m· Ph¨ng m¸i ..giang khÝ thÕ b¨ng tíi dòng m·nh lµm to¸t lªn mét søc sèng m¹nh mÏ, mét vÎ ®Ñp hïng tr¸ng ®Çy hÊp dÉn. - C¸nh buåm ®­îc t¸c gi¶ so s¸nh, nh©n ho¸: gi­¬ng to nh­ giã. Sù c¶m nhËn tinh tÕ, cïng sù liªn t­ëng ®éc ®¸o c¸nh buåm c¨ng hiÖn lªn víi mét vÎ ®Ñp l·ng m¹n, bÊt ngê, h/a c¸nh buåm tr¾ng c¨ng giã biÓn kh¬i quen thuéc bçng trë lªn lín lao, thiªng liªng vµ rÊt th¬ méng. TH nh­ nhËn ra ®ã chÝnh lµ biÓu t­îng cña linh hån lµng chµi. Nhµ th¬ võa vÏ chÝnh x¸c c¸i h×nh võa c¶m nhËn ®­îc c¸i hån cña sù vËt. c. C¶nh ®oµn thuyÒn ®¸nh c¸ trë vÒ - D©n lµng ®ãn ®oµn thuyÒn ®¸nh c¸ trë vÒ trong kh«ng khÝ ån µo, tÊp nËp => c¶nh ®«ng vui n¸o nhiÖt .C¶nh lµng chµi ®ãn ®oµn thuyÒn c¸ trë vÒ lµ bøc tranh sinh ®éng, n¸o nhiÖt, ®Çy ¾p niÒm vui vµ sù sèng vµ hä nh­ thÇm c¶m ¬n trêi biÓn ®· cho ng­êi d©n lµng chµi trë vÒ an toµn vµ c¸ ®Çy ghe - Ng­êi d©n lµng chµi ®­îc miªu t¶ víi lµn da ng¨m r¸m n¾ng, th©n .vÞ xa x¨m.Víi bót ph¸p võa t¶ thùc võa s¸ng t¹o ®éc ®¸o, ng­êi lao ®éng lµng chµi thËt ®Ñp víi n­íc da nhuém n¾ng giã, th©n h×nh v¹m vì thÊm ®Ëm vÞ mÆn mßi, nång to¶ vÞ xa x¨m cña biÓn, trë nªn cã tÇm vãc phi th­êng. - Con thuyÒn sau chuyÕn ®i vÊt v¶ ®­îc t¸c gi¶ miªu t¶: im n»m, nghe vá. NghÖ thuËt nh©n ho¸ miªu t¶ con thuyÒn cã hån nh­ mét phÇn sù sèng lao ®éng cña lµng chµi. Con thuyÒn còng gièng nh­ con ng­êi sau mét chuyÕn ra kh¬i ®Çy mÖt mái, nã n»m nghØ ng¬i vµ c¶m nhËn vÞ mÆn mßi cña biÓn kh¬i ®ang lan to¶ trong thí vá - Ng­êi viÕt cã t©m hån tinh tÕ, tµi hoa vµ nhÊt lµ cã tÊm lßng g¾n bã s©u nÆng víi quª h­¬ng 2. Nçi nhí quª h­¬ng(khæ cuèi) - Xa quª nh­ng t¸c gi¶ “lu«n t­ëng nhí” quª h­¬ng. Lèi biÓu c¶m trùc tiÕp béc lé nçi nhí ch©n thµnh, tha thiÕt cña nhµ th¬ nªn lêi th¬ gi¶n dÞ, tù nhiªn. - Nhí vÒ quª h­¬ng t¸c gi¶ nhí vÒ: Nhí mµu n­íc .v«i.Nhí con qu¸ ®Æc biÖt lµ vÒ ''c¸i mïi nång mÆn''. Dï ®i xa, ®øa con hiÕu th¶o cña quª h­¬ng lu«n t­ëng nhí ''mïi nång mÆn'' ®Æc tr­ng cña quª h­¬ng - §ã lµ h­¬ng vÞ riªng ®Çy quyÕn rò, mïi riªng cña lµng biÓn rÊt ®Æc tr­ng... * Quª h­¬ng lµ nçi nhí th­êng trùc trong t©m hån t¸c gi¶, «ng lu«n nhí tíi nh÷ng h/a th©n thuéc trong cuéc sèng cña ng­êi d©n lµng chµi. c. KÕt bµi - Kh¸i qu¸t l¹i gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt 7
8. Hướng dẫn. a. Më bµi TH cã mÆt trong phong trµo th¬ míi víi nh÷ng bµi th¬ mang nÆng nçi buån vµ t/y quª h­¬ng ®Êt n­íc. ''Quª h­¬ng'' lµ bµi th¬ ®­îc in trong tËp ''Hoa niªn'' xuÊt b¶n n¨m 1945 më ®Çu cho nguån c¶m høng lín trong suèt ®êi th¬ TÕ Hanh. c. KÕt bµi Víi nh÷ng vÇn th¬ b×nh dÞ mµ gîi c¶m, bµi th¬ Quª h­¬ng cña TH ®· vÏ lªn mét bøc tranh t­¬i s¸ng vÒ mét lµng quª miÒn biÓn, trong ®ã næi bËt lªn h/a khoÎ kho¾n, ®Çy søc sèng cña ng­êi d©n lµng chµi vµ sinh ho¹t lao ®éng lµng chµi. Bµi th¬ cho ta thÊy t/c quª h­¬ng trong s¸ng tha thiÐt cña nhµ th¬. 2. §Ò : TÕ Hanh lµ nth¬ cña qh­¬ng .Qua bµi th¬ “ Quª h­¬ng” vµ c¸c bµi th¬ kh¸c cña «ng viÕt vÒ qh­¬ng mµ em biÕt ,h·y c/m. a, Tìm hiểu đề: - Kiểu bài nghị luận chứng minh - Đối tượng: Tế hanh viết nhiều và giành nhiều tình cảm cho quê hương - Phạm vi: Bài thơ "Quê hương" và bài thơ khác b, Lập dàn bài ** Mở bài: - Giới thiệu tác giả, tác phẩm - Nêu vấn đề nghị luận - Nêu phamj vi dẫn chứng VD: Quê hương! Tiếng gọi sao mà thiêng liêng, thân thiết quá! Mỗi khi nhắc đến tình cảm quê hương trong lòng ta chợt cảm thấy bồi hồi xao xuyến. Nhất là đối với những kẻ xa quê thì mối tình quê hương ấy càng thêm đong đầy, cháy bỏng. Dường như hình ảnh dòng sông, con đò, xóm chợ, rặng dừa...lúc nào cùng hiện hữu trong lòng ** Thân bài * Giải thích nhận đinh: + Nhiều tác phẩm viết về quê hương + Thể hiện tình cảm yêu mế, tự hào, nhớ quê * Chứng minh - Văn bản: "Quê hương" TH yªu qh ,tù hµo g¾n bã tha thiÕt víi qh:V× thÕ míi c¶m nhËn râ ®c vÎ ®Ñp cña ®oµn thuyÒn lóc ra kh¬i ®Çy sinh lùc ,h¨ng h¸i,dòng m·nh. + C¶m nhËn râ h/a c¸nh buåm v«i mang c¶ linh hån lµng chµi ra biÓn c¶ -> tõ c¸i h÷u h×nh trë thµnh c¸i v« h×nh mang ý nghÜa t­îng tr­ng s©u s¾c. + C¶m nh¹n râ c/s v« t­ ,hån nhiªn song no ®ñ cña d©n lµng sau mçi lÇn ®ãn ®oµn thuyÒn trë vÒ +, C¶m nhËn vµ t¸i hiÖn râ vÎ ®Ñp ®Æc tr­ng cña con ng­êi lµng chµi. +C¶m nhËn râ ®c h/a con thuyÒn vÒ bÕn nghØ ng¬i sau mét chuyÕn ra kh¬i -> biÕn vËt v« tri thµnh cã hån ,biÕt c¶m nhËn sù thay ®æi cña chÝnh m×nh. + Yªu quª nªn xa quª míi nhí quª da diÕt: Nhí nh÷ng g× ®Æc tr­ng nhÊt cña lµng chµi. - Yªu quª nªn míi vÏ nªn 1 bøc tranh vÒ quª h­¬ng b»ng ng«n tõ ®Ñp ®Õn nh­ vËy -> TH lµ nth¬ cña qh­¬ng. - Văn bản: Nhớ con sông quê hương 8
9. + Chúng ta hãy cùng đến với dòng sông quê hương trong hồi ức của tác giả: Dòng sông xanh biếc, với "nước gương trong" đang soi tóc những "hàng tre". Một khung cảnh thật nên thơ, hữu tình. Chính nghệ thuật nhân hóa "hàng tre sợi tóc" làm cho dòng sông bỗng đẹp hơn, sinh động hẳn lên. Và tâm hồn nhà thơ như là "buổi trưa hè" tỏa ánh nắng chói chang nhất của mình để tô đẹp cho dòng sông. Nét độc đáo ở đây là nhà thơ đã so sánh tâm hồn mình như ánh sáng của trưa hè để tạo vẻ "lấp loáng" cho dòng sông. + Nhà thơ đang băn khoăn tự hỏi, thể hiện cả nỗi nhớ nhung da diết. Con sông ấy là con sông của quê hương, con sông của tuổi trẻ. Nó đã tắm cả đời tác giả, cho nên sông với người tình cảm mặn nồng lắm, không bao giờ phai, không bao giờ cũ, lúc nào cũng là "mối tình mới mé". Từ nơi nhà con sông quê, trong lòng nhà thơ lại dâng lên nỗi nhớ cả miền Nam yêu dấu + Xa quê hương đã lâu, nên nỗi nhớ càng trở nên da diết và thành thiêng liêng. Nỗi nhớ ấy luôn ở trong sâu thẳm trái tim tác giả. + Nhớ quê hương, tác giả nhớ từ cái quen thuộc bình thường, ánh sáng sắc trời, những người không quen biết. + Xen lẫn vào nỗi nhớ là cả một sự hi vọng vì ngày mai của nhà thơ. Bài thơ với âm điệu nhẹ nhàng tha thiết, giọng thơ ngân vang kéo dài như diễn tả một tình cảm lai láng tràn đầy không bao giờ dứt. Ngôn ngữ giản dị, giàu hình ảnh, giàu cảm xúc, Tế Hanh đã trang trải lòng mình đối với quê hương. Nhà thơ đã có nhiều lần xa quê và có nhiều lần nhớ quê. Nhưng nỗi nhớ con sông quê lại mang cả nỗi nhớ miền Nam cùng sự quyết tâm giải phóng quê nhà, thống nhất đất nước. Nỗi nhớ trong sự chia cắt ấy nó sâu đậm làm sao ! -> Đây là một bài thơ đặc sắc của Tế Hanh. Đọc bài thơ ta không khỏi bồi hồi xúc động nhớ về một thời đã qua. Có những kỹ niệm vì chiến tranh phải xa quê luôn hoài vọng về quê mình với tấm lòng tha thiết nhất. * Liên hệ: ** Kết bài - Khẳng định lại nhận định - Đánh giá thành công của tác giả - Khẳng định tình cảm đẹp của tác giả. - Liên hệ bản thân Hướng dẫn về nhà: - Học và hiểu nội dung của bài - Viết bài văn hoàn chỉnh vào vở. Người biên soạn Phan Thị Xuyên 9