SKKN Hình thành phẩm chất và năng lực cho học sinh Lớp 6 thông qua hoat động trải nghiệm ở môn Khoa học tự nhiên

Nội dung text: SKKN Hình thành phẩm chất và năng lực cho học sinh Lớp 6 thông qua hoat động trải nghiệm ở môn Khoa học tự nhiên

1. Hình thành phẩm chất và năng lực cho học sinh lớp 6 thông qua hoạt động trải nghiệmở môn Khoa học tự nhiên I. PHẦN MỞ ĐẦU Bước vào thếkỉ XXI tình hình thế giớiđã có nhiều biến đổi. Đặc biệt trong thời đại công nghiệp 4.0 như hiện nayđã vàđang tác động rất lớn đến sự phát triển kinh tếcủa các nước trên thế giới, trongđó có nước ta. Đảng và Nhà nước tađã đề ra nhiều biện pháp để đưa nước ta trở thành nước công nghiệp, có nền kinh tế phát triển. Để làm đượcđiềuđóđòi hỏi cần phải có sựnổlực của cảhệ thống chính trị, áp dụng những thành tựu tiên tiến, hiện đại của thế giới vào trong sản xuất . Sau hơn 35 năm đổi mới, đất nước ta vượt qua nhiều khó khăn, thách thức và đạt được nhiều thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử. Mặc dù đạt được nhiều thành tựu về kinh tế nhưng chất lượng nguồn nhân lực chưa cao. Để đảm bảo phát triển bền vững, nước ta không ngừng đổi mới về giáo dục để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Trong bối cảnhđó, Hội nghịlần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam (khóa XI)đã thông qua Nghị quyết số 29/NQ-TW ngày 4/1/2013 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục vàđào tạo,đápứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trongđiều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Nhưvậy, trên cơsở quanđiểm chỉ đạo của Đảng, Bộ Giáo dục vàĐào tạo đã tiến hành đổi mới Chương trình giáo dục phổ thông 2018 nhằm mục tiêu giáo dục con người phát triển toàn diện, vừađápứng yêu cầu xã hội vừa phát triển tiềm năng của mỗi cá nhân. Phát triển phẩm chất và năng lực người học, hài hòa đức, trí, thể, mĩ thay vì chú trọng trang bị kiến thức, kết hợp hài hòa dạy người, dạy chữ và dạy nghề. Môn Khoa học tự nhiênởbậc trung học cơsở được xây dựng và phát triển trên nền tảng khoa học vật lý, hóa học, sinh học và khoa học Trái Đất giúp học sinh tiếp tục phát triển các phẩm chất và năng lực cấp tiểu học, hoàn thiện các tri Người thực hiện: Bùi Thị Ngọc Trâm 1 Trường PT DTBT TH&THCS Trà Thủy
2. Hình thành phẩm chất và năng lực cho học sinh lớp 6 thông qua hoạt động trải nghiệmở môn Khoa học tự nhiên thức, kĩnăng nền tảng và phương pháp học tập để tiếp tục học lên bậc phổ thông, học nghề hoặc tham gia vào cuộc sống lao động. Chính vì vậy nên học sinh lớp 6 cần học tốt môn Khoa học tự nhiên,tiếp tục hình thành và phát triển các phẩm chất và năng lực, hứng thú trong học tập để nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường. Nên từ khi nhận nhiệm vụ giảng dạy môn Khoa học tự nhiên tôi trăn trở phải có biện pháp giúp học sinh đạt được mục tiêu giáo dục nên tôi chọn viết sáng kiến: “ Hình thành phẩm chất và năng lực cho học sinh lớp 6 thông qua hoat động trải nghiệmở môn Khoa học tự nhiên”. Người thực hiện: Bùi Thị Ngọc Trâm 2 Trường PT DTBT TH&THCS Trà Thủy
3. Hình thành phẩm chất và năng lực cho học sinh lớp 6 thông qua hoạt động trải nghiệmở môn Khoa học tự nhiên II. PHẦN NỘI DUNG 1. Thời gian thực hiện Từ tháng 9 năm học 2021 đến tháng 5 năm 2022 2.Đánh giá thực trạng - Trà Thủy là một huyện miền núi đặc biệt khó khăn của huyện Trà Bồng. Đời sống và trình độ dân trí còn thấp so với mặt bằng chung trong huyện. Kinh tế chính của người dân chủyếu là nông nghiệp, dựa vào nương rẫy, thu nhập thấp. Chính vì vậy phụ huynh ít quan tâm đến việc học tập của con em mình, chủ yếu phó mặc cho nhà trường nên chất lượng giáo dục chưa cao. -Khảnăng tiếp thu của các em cũng rất hạn chế, không có ý thức tựhọc, không có kĩnăng thảo luận nhóm. -Học sinh ít được sửdụng đồ dùng trong các tiết học. -Đa sốrụt rè, nhút nhát, khảnăng giao tiếp, hợp tác kém -Đôi lúc giáo viên cũng ngại sửdụng đồ dùng dạy học, chưa bao quát hết lớp học, chưa quan tâmđúng mức đến đối tượng học sinh yếu. 2.1 Kết quả đạt được Năm học 2021-2022 trường phổ thông bán trú tiểu học và trung học cơsở Trà Thuỷ có 198 học sinh được chia làm 6 lớp. Ngay từ đầu năm học tôiđã tiến hành khảo sát 60 học sinh lớp 6 bằng cách phát phiếuđiều tra. Bảng 1: Phiếuđiều tra, khảo sát. Nội dung khảo sát Có Không Số Tỉlệ Số Tỉlệ lượng (%) lượng (%) 1. Các em có sửdụng được các đồ 4 6,7 56 93,3 dùng thí nghiệm không? 2. Em có thích sửdụng đồ dùng trong 51 85 9 15 các tiết học không? Người thực hiện: Bùi Thị Ngọc Trâm 3 Trường PT DTBT TH&THCS Trà Thủy
4. Hình thành phẩm chất và năng lực cho học sinh lớp 6 thông qua hoạt động trải nghiệmở môn Khoa học tự nhiên 3. Em có thích hoạt động thảo luận 20 33,3 40 66,7 nhóm không ? 4. Có trình bày, nhận xét,đánh giá sản 3 5 57 95 phẩm thực hành không? 5. Các em có thích học thực hành trải 54 90 6 10 nghiệm không? Kết quả như sau: Đa số các em trảlời thích học thực hành trải nghiệm, nhưng các em ít sửdụng đồ dùng thí nghiệm, có thảo luận nhóm nhưng không có nhận xét,đánh giá, trình bày sản phẩm. - 90% thích được sửdụng đồ dùng trong các tiết học, thích được học thực hành. - 6 % học sinh có kĩnăng thực hành: quan sát,đo lường suy luận, tiến hành thí nghiệm nhưngởmức độ đơn giản, phải có giáo viên hỗ trợ thì học sinh mới dám tiếp xúc với các đồ dùng. - 5 % học sinh có khảnăng trình bày, nhận xét,đánh giá kết quả thực hiện của nhóm. Vì các em ít thực hiện nên rất nhút nhát, sợmắc sai lầm. 2.2. Những mặt còn hạn chế: -Kết quả điểm kiềm tra của học sinh chưa cao -Kĩnăng thực hành chưa có - Chưa biết cách báo cáo thực hành - Tâm lý lo lắng, rụt rè, chưa tự tin trong hoạt động học. - Giáo viên ngại khó trong quá trình chuẩn bị đồ dùng dạy học, thường hay dạy đối phó, dạy chay -Vẫn còn học sinh bỏ giờ, bỏ tiết, vắng học không lí do. 2.3. Nguyên nhân đạt được và nguyên nhân hạn chế. 2.3.1. Nguyên nhân đạt được Người thực hiện: Bùi Thị Ngọc Trâm 4 Trường PT DTBT TH&THCS Trà Thủy
5. Hình thành phẩm chất và năng lực cho học sinh lớp 6 thông qua hoạt động trải nghiệmở môn Khoa học tự nhiên Bản thân tôi là một giáo viên được nhà trường phân công vừa làm công tác chủ nhiệm lớp, vừa giảng dạy bộ môn khoa học tự nhiên lớp 6 . Trong quá trình công tác bản thân tôi luôn trăn trở tìm ra các phương pháp dạy học cho phù hợp với đối tượng học sinh, giúp các em hứng thú trong học tập, ham thích bộ môn nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Để đổi mới phương pháp dạy học thì yếu tố không thể thiếu được là cơsởvật chất của nhà trườngđóng vai trò vô cùng quan trọng. Trong những năm qua được sự quan tâm của các cấp lãnh đạo, cơsởvật chất ngày càng được đầu tư, quan tâmđúng mức như: Trường lớp ngày càng khang trang, các trang thiết bị, phòng học bộ môn, các đồ dùng thí nghiệm, thực hành được chú trọng. Những thuận lợiđóđã giúp cho bản thân tôi nhận thức rằng: Cần phải tăng cường và chú trọng hơn nữa các giờhọc thực hành, các hoạt động trải nghiệm trong các tiết dạy. Có nhưvậy thì mớiđápứng được mục tiêu của chương trình giáo dục phổ thông 2018 nhằm phát triển phẩm chất và năng lực người học. 2.3.2. Nguyên nhân hạn chế. -Số tiết học của phân môn Vật lýở không nhiều: 1tiết / tuần. - Các thiết bị, đồ dùng được cấp phát quá lâu nên không còn sửdụng được, không đủ cho các nhóm thực hành. -Kĩnăng thực hành của các em hạn chế nên rất mất thời gian, không kịp thời lượng của tiết dạy. - Còn nhiều phụ huynh và học sinh chưa có cái nhìnđúng đắn trong học tập, học sinh lười học, lười tìm hiểu, không muốn tìm hiểu, thích ghi chép bài sẵn có, ít làm bài tập. Giáo viên ngại khó khi chuẩn bị đồ dùng thí nghiệm,đôi lúc còn chưa tâm huyết với học sinh. Người thực hiện: Bùi Thị Ngọc Trâm 5 Trường PT DTBT TH&THCS Trà Thủy
6. Hình thành phẩm chất và năng lực cho học sinh lớp 6 thông qua hoạt động trải nghiệmở môn Khoa học tự nhiên III. GIẢI PHÁP THỰC HIỆN 1. Căn cứ thực hiện: - Nghị quyết số 29/NQ-TW ngày 4/1/2013 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục vàđào tạo ,đápứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trongđiều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế; - Công văn số 4612/BGDĐT-GDTrH ngày 03/10/2017 hướng dẫn thực hiện Chương trình GDPT hiện hành theo định hướng phát triển năng lực và phẩm chất học sinh từnăm học 2017-2018; - Công văn sô 3699/BGDĐT-GDTrH ngày 27/8/2021 Vv hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ giáo dục trung học năm học 2021-2022; - Công văn 5512 /BGDĐT-GDTrH hướng dẫn xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục. 2. Nội dung, giải pháp và cách thực hiện: 2.1.Nội dung - Môn Khoa học tự nhiên hình thành, phát triểnởhọc sinh năng lực khoa học tự nhiên, bao gồm: + Năng lực nhận thức khoa học tự nhiên; + Năng lực tìm hiểu tự nhiên; + Năng lực vận dụng kiến thức vào khoa học thực tiễn. - Môn khoa học tự nhiên cùng với các môn học và các hoạt động giáo dục khác góp phần hình thành và phát triển phẩm chất chủyếu của người công dân trong thời đại mới: tình yêu thiên nhiên, thế giới quan khoa học, sựtự tin, trung thực, khách quan, thái độ ứng xửvới thế giới tự nhiên phù hợp với yêu cầu phát triển bền vững - “Hoạt động trải nghiệm là hoạt động học tập giữ vai trò rất quan trọng trong chương trình giáo dục phổ thông mới. Hoạt động này giúp cho học sinh vận dụng những kiến thức học được vào thực tiễn từ đó hình thành năng lực thực tiễn cũng như phát huy tiềm năng sáng tạo của bản thân". Người thực hiện: Bùi Thị Ngọc Trâm 6 Trường PT DTBT TH&THCS Trà Thủy
7. Hình thành phẩm chất và năng lực cho học sinh lớp 6 thông qua hoạt động trải nghiệmở môn Khoa học tự nhiên 2.1.1. Các hình thức hoạt động trải nghiệm: Hình thức của hoạt động trải nghiệm rấtđa dạng và phong phú. Những hình thức điển hình bao gồm: - Hoạt động câu lạc bộ -Tổ chức trò chơi -Tổ chức diễnđàn - Sân khấu tương tác - Tham quan dã ngoại -Hội thi – cuộc thi -Hội trại khoa học - Hoạt động nghiên cứu khoa học - Ngoài ra còn có các hình thức trải nghiệm khác như: lao động công ích, tổ chức sự kiện, hoạt động giao lưu, hoạt động chiến dịch, hoạt động tình nguyện, sinh hoạt tập thể có nội dung liên quan đến khoa học tự nhiên. 2.1.2. Các loại hình hoạt động trải nghiệm: Dựa vào mụcđích nghiên cứu có thể phân chia hoạt động nghiên cứu thành các loại hình như sau: - Nghiên cứu giải thích: - Nghiên cứu mô tả. - Nghiên cứu thiết kế. 2.1.3. Quy trình tổ chức hoạt động trải nghiệm. Tiến trình tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh trung học cơsở bao gồm 4 giaiđoạn sau: 1. Giao nhiệm vụ 2. Thực hiện nhiệm vụ 3. Báo cáo kết quả thí nghiệm 4.Đánh giá kết quả hoạt động trải nghiệm. Người thực hiện: Bùi Thị Ngọc Trâm 7 Trường PT DTBT TH&THCS Trà Thủy
8. Hình thành phẩm chất và năng lực cho học sinh lớp 6 thông qua hoạt động trải nghiệmở môn Khoa học tự nhiên 2.1.4.Thực hành viết báo cáo Viết báo cáo kết quả nghiên cứu là một kĩnăng cần rèn luyện trong số các kỹ năng của thành phần của năng lực khoa học tự nhiên,đó là kĩnăng “trao đổi thông tin khoa học” Viết báo cáo gồm các nội dung: + Mụcđích nghiên cứu; + Nội dung nghiên cứu; + Phương pháp nghiên cứu; + Kết quả nghiên cứu. 2.1.5.Đánh giá năng lực trong hoạt động trải nghiệm: Khoa học tự nhiên là môn khoa học hình thành và phát triển năng lực khoa học tự nhiên gồm: nhận thức khoa học tự nhiên, tìm hiểu tự nhiên, vận dụng kiến thức. Các hoạt động trải nghiệm thường được triển khai dưới nhóm nhỏ dođó năng lực giao tiếp và hợp tác được trau dồi. Sau hoạt động trải nghiệm học sinh viết báo cáo và trình bày trước lớp nên giúp các em phát triển năng lực ngôn ngữ. Năng lực khoa học tự nhiên và năng lực ngôn ngữ trong hoạt động trải nghiệm đượcđánh giá qua các rubic sau: Bảng 2: Phiếuđánh giá số 1:Đánh giá năng lực khoa học tự nhiên của học sinh Kỹnăng Tiêu chí Mứcđápứng tiêu chí Tốt Khá Tb Yếu (1) (2) (3) (4) Đo lường Suy luận Trao đổi thông Người thực hiện: Bùi Thị Ngọc Trâm 8 Trường PT DTBT TH&THCS Trà Thủy
9. Hình thành phẩm chất và năng lực cho học sinh lớp 6 thông qua hoạt động trải nghiệmở môn Khoa học tự nhiên tin khoa học Thí nghiệm Mức (1): Học sinh tựlực thực hiện Mức (2): Giáo viên định hướng thông qua 1 gợi ý mới thực hiện được Mức (3): giáo viên định hướng thông qua 2 gợi ý trở lên mới thực hiện được Mức (4) giáo viên định hướng nhưng học sinh vẫn không thực hiện được Bảng 3: Phiếuđánh giá số 2:Đánh giá năng lực ngôn ngữcủa học sinh Kỹnăng Tiêu chí Mức độ đápứng tiêu chí Tốt Khá Tb Yếu Diễn đạt Rõ ràng , súc tích Phong cách tự tin, diễn đạt lưu loát, truyền cảm. Phân phối thời gian hợp lý cho các nội dung trình bày, trình bàyđúng thời gian quy định Giao tiếp Thu hút sự chú ý và sự tham gia trao đổi, chất vấn của người nghe về các vấn đề liên quan đến trình bày của nhóm Trảlời thoả đáng chất vấn của “ khán giả” về chủ đề nghiên cứu của nhóm. Nội dung Nêu được câu hỏi nghiên cứu / nhiệm vụ thiết kế Người thực hiện: Bùi Thị Ngọc Trâm 9 Trường PT DTBT TH&THCS Trà Thủy
10. Hình thành phẩm chất và năng lực cho học sinh lớp 6 thông qua hoạt động trải nghiệmở môn Khoa học tự nhiên Thể hiện rõ tiến trình thực hiện nghiên cứu và kết quả nghiên cứu Trình bày được ý tưởng phát triển và mởrộng nghiên cứu Hình thức Hình thức bài báo cáo: đẹp, sinh động, phối hợp hài hoà giữa kênh hình và chữ. Viếtđúng chính tả, ngữ pháp, câu cú rỏ ràng, mạch lạc. Nội dung chính xác, phù hộvới mẫu báo cáo khoa học Logic nội dung chặc chẽ, hợp lý 2.2. Giải pháp và cách thực hiện: Năm học 2021-2022, tôi được nhà trường phân công giảng dạy môn Khoa học tự nhiên phân môn Vật lý. Tôi luôn trăn trở, suy nghĩ, muốn tìm ra giải pháp nhằm hình thành năng lực cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm. 2.2.1. Tổ chức hoạt động trải nghiệm trong học tập đối với môn Khoa học tự nhiên: Bước 1: Lập kế hoạch tìm hiểu nội dung các hoạt động trải nghiệm. + Ngay từ đầu năm, khi xây dựng khung phân phối chương trình tôiđã chọn các chủ đề phù hợp vớiđiều kiện thực tếcủa Trường, với học sinh để có thểtổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo. Bảng 4: Các hoạt động trải nghiệm trong chủ đề Stt Tên hoạt động trải nghiệm Lớp Loại hình nghiên cứu 1 Nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng 6 Nghiên cứu giải thích Người thực hiện: Bùi Thị Ngọc Trâm 10 Trường PT DTBT TH&THCS Trà Thủy
11. Hình thành phẩm chất và năng lực cho học sinh lớp 6 thông qua hoạt động trải nghiệmở môn Khoa học tự nhiên đến tốc độ bay hơi của chất lỏng. 2 Thiết kế cân lò xo 6 Nghiên cứu thiết kế 3 Xác định phương hướng bằng “gậy 6 Nghiên cứu mô tả và Mặt Trời” 4 Thiết kế đồng hồMặt Trời 6 Nghiên cứu thiết kế Bước 2: Giáo viên xây dựng kế hoạch thực hiện. Dựa vào tên chủ đề trải nghiệm, giáo viên xem xétđó là loại hình nghiên cứu trải nghiệm nào, từ đó lập kế hoạch dạy học theo các loại hình nghiên cứuđã đăng kí. Ví dụ 1 : Nghiên cứu giải thích Các bước tiến hành nghiên cứu như sau: (1) Xác định câu hỏi nghiên cứu (2) Đề xuất giả thuyết (3) Thiết kế phương án thí nghiệm kiểm chứng giả thuyết, trongđó xác định rõ các yếu tố nào được giữ không đổi, yếu tố nào được thay đổi, yếu tố nào được quan sát, dụng cụ, vật liệu cần dùng, cách bố trí thí nghiệm và các bước tiến hành (4) Tiến hành thí nghiệm kiểm chứng giả thuyết (5) Phân tích dữ liệu thu thập được và rút ra kết luận. Ví dụ 2: Nghiên cứu mô tả Quá trình nghiên cứu mô tả bao gồm các bước: (1) Xác định câu hỏi nghiên cứu (2) Lập kế hoạch quan sát,đo lường (3) Thực hiện quan sátđo lường (4) Phân tích số liệu , rút ra kết luận. Ví dụ 3: Nghiên cứu thiết kế Tiến trình nghiên cứu thiết kế như sau: Người thực hiện: Bùi Thị Ngọc Trâm 11 Trường PT DTBT TH&THCS Trà Thủy
12. Hình thành phẩm chất và năng lực cho học sinh lớp 6 thông qua hoạt động trải nghiệmở môn Khoa học tự nhiên (1) Xác định nhiệm vụ thiết kế (2) Phác thảo một vài thiết kế khả thi cho sản phẩm,đánh giá, so sánh các thiết kế (vềmặt: thời gian, giá thành, nguyên liệu) chọn ra một phương án tốiưu; (3) Lập kế hoạch chi tiết đểtạo ra sản phẩm thiết kế đã chọn; (4) Thực hiện kế hoạch chếtạo sản phẩm; (5) Thử nghiệm sản phẩm thiết kế, thu thập dữ liệu,điều chỉnh, hoàn thiện sản phẩm. Bước 3: Tổ chức hoạt động trải nghiệm Tiến trình tổ chức cho học sinh hoạt động trải nghiệm gồm 4 giaiđoạn. Tùy theo loại hình nghiên cứu mà các hoạt động trong mỗi giaiđoạn có những nội dung cụ thể xác định. Nghiên cứu giải thích Nghiên cứu mô tả Nghiên cứu thiết kế 1. Giao nhiệm vụ trải nghiệm Xác định câu hỏi cần Xác định câu hỏi cần Xác định câu hỏi cần nghiên cứu nghiên cứu thiết kế 2. Thực hiện nhiệm vụ - Đề xuất giả thiết - Đề xuất giả thiết - Phát thảo mô hình. - Xây dựng phương án - Xác định phương pháp - Chuẩn bịdụng cụvật thi nghiệm quan sát/đo đạc. liệu - Chuẩn bịdụng cụ, vật - Xác định dụng cụ, vật - Xác định các bước tiến liệu liệu hành chếtạo sản phẩm - Xác định các bước tiến - Tiến hành quan sátđo -Vận hành thử mô hình hành thí nghiệm đạt và rút ra kết luận. điều chỉnh. - Tiến hành thí nghiệm, xử lý kết quả và rút ra kết luận Người thực hiện: Bùi Thị Ngọc Trâm 12 Trường PT DTBT TH&THCS Trà Thủy
13. Hình thành phẩm chất và năng lực cho học sinh lớp 6 thông qua hoạt động trải nghiệmở môn Khoa học tự nhiên 3. Báo cáo kết quả trải nghiệm -Viết báo cáo kết quả hoạt động trải nghiệm -Báo cáo kết quả hoạt động trải nghiệm 4.Đánh giá kết quả hoạt động trải nghiệm -Đánh giá năng lực khoa học tự nhiên -Đánh giá năng lực ngôn ngữ Bước 4:Đánh giá năng lực trong các hoạt động trải nghiệm: Giáo viên có thểdựa trên các cơsở sau để đánh giá hoạtđông trải nghiệm của học sinh: - Quan sát hoạt động của học sinh (thảo luận, giải quyết vấn đề, báo cáo kết quả trải nghiệm, ) - Trao đổi trực tiếp với học sinh. -Hồsơhọc tập (vở thực hành, bản phát thảo, kế hoạch làm việc theo nhóm,..) -Sản phẩm (mô hình, vật thật, bảng số liệu thí nghiệm, tranhảnh, ) - Báo cáo kết quả hoạt động trải nghiệm Khoa học tự nhiênđóng vai trò chủ chốt trong việc hình thành và phát triển năng lực . Qua các hoạt động trải nghiệm, các học sinh của tôiđã dần dần có được các năng lực như: 1. Năng lực chung: tự chủ và tựhọc, giao tiếp và hợp tác, giải quyết vấn đề và sáng tạo 2. Năng lực chuyên môn: ngôn ngữ, tính toán, tin học, thể chất, thẩm mĩ công nghệ, tìm hiểu tự nhiên và xã hội. 2.2.2.1. Ví dụtổ chức hoạt động trải nghiệm cụ thể trong chủ đề Khi học xong BÀI 43: CHUYỂN ĐỘNG NHÌN THẤY CỦA MẶT TRỜI, chủ đề : TRÁI ĐẤT VÀ BẦU TRỜI (Sách chân trời sáng tạo) - Giáo viên xây dựng kế hoạch trải nghiêm nhưmẫu. - Chuẩn bị đồ dùng vật liệu. Người thực hiện: Bùi Thị Ngọc Trâm 13 Trường PT DTBT TH&THCS Trà Thủy
14. Hình thành phẩm chất và năng lực cho học sinh lớp 6 thông qua hoạt động trải nghiệmở môn Khoa học tự nhiên - Giới thiệu, hướng dẫn thực hành đểhọc sinh chuẩn bị thực hànhở nhà. - Ghi kết quả vào mẫu báo cáo thực hành. Ví dụ giáo viên xây dựng kế hoạch hoat động trải nghiệm cụ thể như sau: HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM : XÁC ĐỊNH PHƯƠNG HƯỚNG BẰNG GẬY VÀ MẶT TRỜI A.MỤCĐÍCH CỦA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM - Học sinh nêu được chuyển động nhìn thấy của Mặt Trời theo hướng từ Đông sang Tây. - Học sinh được truy cập mạng internet để tìm hiểu và thực hành xác định được hướng Bắc- Nam bằng gậy và Mặt Trời. - Đối chiếu được kết quả thực hành với hướng Bắc- Nam của kim la bàn. B.CHUẨN BỊDỤNG CỤ, VẬT LIỆU: Một la bàn, một gậy cao khoảng 1 m, giá đỡgậy, phấn trắng, thước HS (20-30 cm) Lưu ý: Học sinh có thể chọn các dụng cụ khác với đề xuấtở trên. C.KẾ HOẠCH TỔ CHỨC TRẢI NGHIỆM: Hình thức hoạt động trải nghiêm Theo nhóm Thờiđiểm Sau khi học xong kiến thức về chuyển động nhìn thấy của Mặt Trời. Thời gian trải nghiệm 30 phút Điều kiện thực hiện Trời có nắng TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC Nội dung Địađiểm Sản phẩm Giao nhiệm vụ trải nghiệm Trên lớp Nhiệm vụ nghiên cứu Thực hiện hoạt động trải nghiêm Trên lớp/ởKết quả thực hành Người thực hiện: Bùi Thị Ngọc Trâm 14 Trường PT DTBT TH&THCS Trà Thủy
15. Hình thành phẩm chất và năng lực cho học sinh lớp 6 thông qua hoạt động trải nghiệmở môn Khoa học tự nhiên nhà (phương Bắc- Nam –Đông –Tây) Báo cáo kết quả hoạt động trải nghiệm Trên lớp Bản báo kết quả hoạt động trải nghiệm Đánh giá kết quả hoạt động trải nghiệm Trên lớp Phiếuđánh giá D.TIẾN TRÌNH DẠY HỌC I. Giao nhiệm vụ trải nghiệm: Dạy trên toàn lớp Giáo viên: Hãy nêu các phương hướng địa lý chính? Học sinh: Các phương hướng địa lý chính gồm: “Đông- Tây- Nam- Bắc-Đông Bắc- Tây Bắc-Đông Nam- Tây Nam”. Giáo viên: Làm thế nào để xác định các phương hướng địa lý? Học sinh: Trảlời câu hỏi cảu giáo viên. Giáo viên: Hãy nghiên cứu, thực hành xác định phương hướng bằng gậy và Mặt Trời. Đồng thời đối chiếu kết quả thu được với sự định hướng của la bàn. 1. Thực hành nhiệm vụ trải nghiệm: Giáo viên yêu cầu học sinh làm việc theo nhóm, truy cập internet xác định phương hướng bằng gậy và Mặt Trời, chuẩn bịdụng cụ, vật liệu cần thiết. a. Xác định phương hướng thực hiện: + Dựng gậy theo phương hướngở ngoài sân nắng + Dùng phấnđánh dấu vị trí bóng của đầu gậy ta đượcđiểm Tây. + Sau khoảng thời gian 20 phút, khi thấy bóng gậy thay đổi vị trí. Dùng phấn đánh dấu vị trí mới của bóng đầu cây gậy ta đượcđiểmĐông. + Dùng thước nối haiđiểmĐông – Tây, ta được đường thẳng chỉhướngĐông – Tây. Người thực hiện: Bùi Thị Ngọc Trâm 15 Trường PT DTBT TH&THCS Trà Thủy
16. Hình thành phẩm chất và năng lực cho học sinh lớp 6 thông qua hoạt động trải nghiệmở môn Khoa học tự nhiên + Dựng đường thẳng vuông góc với đườngĐông – Tây, ta được đường Bắc- Nam. Đứng quay mặt về phía hướngĐông, thì phía bên tay phải lúc này sẽ là hướng Nam, ngược lại phía bên tay trái sẽ là hướng Bắc + Vẽ đường phân giác của góc tạo bởi hướngĐông- Tây- Nam- Bắc ta được các hướngĐông Bắc- Tây Bắc-Đông Nam- Tây Nam. Đối chiếu kết quả thu được với phương Bắc- Nam của la bàn: - Đặt trục la bàn trùng với giaođiểm của đường Bắc- Nam và đườngĐông Tâyđã vẽ được. - Dùng phấnđánh dấu vị trí đầu Bắc và đầu Nam của kim la bàn. Nối 2điểm vừađánh dấu được ta thu được phương Bắc – Nam do la bàn chỉ. - Đo góc lệch giữa phương Bắc Nam do la bàn chỉ và phương Bắc Nam mà ta xác định bằng gậy và Mặt trời. - Rút ra kết luận. b. Xác định dụng cụvật liệu Một la bàn, một gậy cao khoảng 1m, giá đỡgậy, phấn trắng, thước học sinh (20- 30 cm) Lưu ý: Học sinh có thể chọn các dụng cụ khác với đề xuấtở trên. c. Lập bảng kết quả đo Lầnđo Sai lệch giữa phương Bắc Namđo bằng gậy và Mặt Trời với phương Bắc Nam của kim la bàn 1 2 3 Trung bình Người thực hiện: Bùi Thị Ngọc Trâm 16 Trường PT DTBT TH&THCS Trà Thủy
17. Hình thành phẩm chất và năng lực cho học sinh lớp 6 thông qua hoạt động trải nghiệmở môn Khoa học tự nhiên Lưu ý : Yêu cầu học sinh thực hiện mỗi phépđo 3 lần đểlấy giá trị trung bình. Học sinh có thểkẻbảng số liệu khác với sự đề xuấtở trên. d.Tiến hành phépđo và rút ra kết luận: Học sinh làm việc theo nhómở nhà hoặcở sân trường, xác định phương hướng bằng gậy và Mặt Trời. Thu thập số liệu, đối chiếu phương Bắc- Nam xác định được bằng số liệu, đối chiếu phương Bắc- Nam, xác định được bằng gậy và Mặt Trời với phương Bắc- Nam của kim la bàn. II. Báo cáo kết quả trải nghiệm: 1. Viết báo cáo khoa học Mỗi nhóm học sinh viết một bản báo cáo kết quả nghiên cứu của nhóm theo mẫu do giáo viên hướng dẫn. BÁO CÁO KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM Trường Các thành viên trong nhóm Lớp 1. Nhóm trưởng: Nhóm 2. Thư kí: 3. . 4. .. 5. . 1.1.Nhiệm vụ nghiên cứu Xác định phương hướng địa lý Bắc- Nam-Đông- Tây bằng phương pháp “ Sử dụng gậy và Mặt Trời” 1.2.Phương pháp nghiên cứu Người thực hiện: Bùi Thị Ngọc Trâm 17 Trường PT DTBT TH&THCS Trà Thủy
18. Hình thành phẩm chất và năng lực cho học sinh lớp 6 thông qua hoạt động trải nghiệmở môn Khoa học tự nhiên Hình 1: Cách xác định các phương hướng địa lý bằng gậy và Mặt Trời Bước 1:Cố định tờ giấy bằng băng dán xuống nền đất phẳng. Bước 2:Lấy que tre cắm vào đế và đặt đế trên tờ giấy. Bước 3: Dùng bútđánh dấu vị trí bóng ban đầu của đầu que tre trên tờ giấy,đó làđiểm Tây. Bước 4: Đợi 20 phút, lúc này vị trí bóng của đầu que tređã khácđi, dùng bút đánh dấu vị trí mới này,đó làđiểmĐông. Bước 5:Nối 2 vị trí trên với nhau, vị trí bóng ban đầu là hướng Tây, vị trí bóng lúc sau là hướngĐông. Kẻ đường thẳng vuông góc với đường Tây – Đông ta được 2 hướng Bắc- Nam. Người thực hiện: Bùi Thị Ngọc Trâm 18 Trường PT DTBT TH&THCS Trà Thủy
19. Hình thành phẩm chất và năng lực cho học sinh lớp 6 thông qua hoạt động trải nghiệmở môn Khoa học tự nhiên Hình 2: Bóng ban đầu của que (đó làđiểm Tây) Phương hướng xác định độ sai lệch so với phương thực tế Bước 1:vẽ các phương Bắc Nam, TâyĐôngđã xác định được lên mặt phẳng tờ giấyđã cố định . Đặt la bàn trên tờ giấy. Bước 2: Đặt một cạnh của thước thẳng lên la bàn sao cho cạnh này trùng với phương Bắc Nam (hoặc Tây –Đông). Dùng bútđánh dấu vị trí của thước lên tờ giấy, lấy la bàn và nối cácđiểmđãđánh dấu. Ta được phương Bắc- Nam (hoặc Tây –Đông) thực tế. Bước 3: Kéo dài phương này (hoặc tịnh tiến phương này) sao cho nó cắt với Người thực hiện: Bùi Thị Ngọc Trâm 19 Trường PT DTBT TH&THCS Trà Thủy
20. Hình thành phẩm chất và năng lực cho học sinh lớp 6 thông qua hoạt động trải nghiệmở môn Khoa học tự nhiên phương Bắc Nam xác định nhờ bóng nắng, rồi dùng thướcđo độ để đo góc lệch giữa chúng. Bước 4: Ghi kết quả và xử lý số liệuđã thu, ta thu được độlệch của phương hướngđo bằng phương pháp “gậy và Mặt Trời” so với phương thực tế Hình 3: Xác định độ sai lệch so với phương thực tế 1.3.Xác định dụng cụ, vật liệu - Một que tre nhỏ, thẳng. - Một thước thẳng học sinh 20 cm, một thước chia độ. - Một chiếc la bàn ( hoặcđiện thoại thông minh có càiứng dụng la bàn) Người thực hiện: Bùi Thị Ngọc Trâm 20 Trường PT DTBT TH&THCS Trà Thủy