Tài liệu ôn tập Lịch sử 8 - Bài 24, 25 - Trường TH& THCS Quỳnh Hoa

Nội dung text: Tài liệu ôn tập Lịch sử 8 - Bài 24, 25 - Trường TH& THCS Quỳnh Hoa

1. 1 PHÒNG GIÁO DỤC& ĐÀO TẠO QUỲNH PHỤ TRƯỜNG TH& THCS QUỲNH HOA TÀI LIỆU ÔN TẬP LỊCH SỬ 8 Bài 24 CUỘC KHÁNG CHIẾN TỪ NĂM 1858 ĐẾN NĂM 1873 I /THỰC DÂN PHÁP XÂM LƯỢC VIỆT NAM @Nguyên nhân + Từ giữa thế kỉ XIX, các nước tư bản phương Tây đẩy mạnh việc xâm xâm chiếm các nước phương Đông. + Trong hoàn cảnh đó, nhà Nguyễn lại thi hành chính sách ngoại giao mù quáng: đóng chặt cửa, không giao lưu, buôn bán với nước ngoài, ngăn cản đạo gia tô Điều đó làm cho nước ta ngày càng lạc hậu + Sau nhiều lần khiêu khích, lấy cớ bảo vệ đạo Gia Tô, Pháp đem quân xâm lược Việt Nam. 1 Chiến sự ở Đà Nẵng những năm 1858-1859 +Chiều 31-8-1858, 3000 quân Pháp-Tây Ban Nha dàn trận trước cửa biển Đà Nẵng.Âm mưu của Pháp là chiếm xong Đà Nẵng sẽ kéo thẳng ra Huế, nhanh chóng buộc nhà Nguyễn đầu hàng. + Rạng sáng 1-9-1858, quân Pháp nổ súng mở đầu cuộc xâm lược nước ta.Quân dân ta,dưới sự chỉ huy của Nguyễn Tri Phương, anh dũng chống trả. Quân Pháp bước đầu thất bại . Sau 5 tháng xâm lược, chúng chỉ chiếm được bán đảo Sơn Trà. 2. Chiến sự ở Gia Định năm 1859 + Thất bại trong âm mưu đánh nhanh, thắng nhanh ở Đà Nẵng, tháng 2-1859 quân Pháp kéo vào Gia Định. Ngày 17-2-1859, chúng tấn công thành Gia Định. Quân triều đình chống cự yếu ớt rồi tan rã, mặc dù có nhiều binh khí, lương thực. + Trong khi đó, nhân dân địa phương đã tự động nổi lên đánh giặc khiến chúng khốn đốn. +Sau khi Hiệp ước Bắc Kinh được kí kết (25-10-1860), tạm thời kết thúc cuộc chiến tranh ở Trung Quốc, quân dân Pháp đã tập trung lực lượng, mở rộng việc đánh chiếm Gia Định + Đêm 23 rạng sáng 24-2-1861, quân Pháp mở cuộc tấn công quy mô vào Đại đồn Chí Hòa. Quân ta kháng cự mạnh mẽ nhưng không thắng nổi hỏa lực của địch, Đại đồn Chí Hòa thất thủ. Thừa thắng, quân Pháp lần lượt chiếm các tỉnh Định Tường, Biên Hòa và Vĩnh Long. +Ngày 5-6-1862, triều đình Huế kí với Pháp Hiệp ước Nhâm Tuất, nhượng cho chúng nhiều quyền lợi: Facebook: Xuân Khởi
2. 2 - Triều đình thừa nhận quyền cai quản của nước Pháp ở ba tỉnh miền Đông Nam Kì (Gia Định, Định Tường ,Biên Hòa ) và đảo Côn Lôn - Mở ba cửa biển(Đà Nẵng, Ba Lạt, Quảng Yên ) cho Pháp vào buôn bán - Cho phép người Pháp và TâyBan Nha tự do truyền đạo Gia Tô, bãi bỏ lệnh cấm đạo trước đây - Bồi thường cho Pháp một khoản chiến phí tương đương 280 vạn lạng bạc - Pháp sẽ “ trả lại`` thành Vĩnh Long cho triều đình chừng nào triều đình buộc được dân chúng ngừng kháng chiến II- CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG PHÁP TỪ NĂM 1858 ĐẾN NĂM 1873 1.Cuộc kháng chiến ở Đà Nẵng và ba tỉnh miền Đông Nam Kì - Hành động xâm lược của Pháp đã khiến cho nhân dân ta căm phẫn. Tại Đà Nẵng, nhiều toán nghĩa binh nổi lên phối hợp chặt chẽ với quân triều đình chống giặc - Năm 1859, khi Pháp đánh vào Gia Định, phong trào kháng chiến của nhân dân càng sôi nổi. Nghĩa quân Nguyễn Trung Trực đốt cháy chiếc tàu hi vọng của Pháp đậu trên sông Vàm Cỏ Đông (10-12-1861). - Khởi nghĩa do Trương Định lãnh đạo đã làm địch thất điên bát đảo. +Được nhân dân tôn làm Bình tây đại nguyên soái, Trương Định không những không hạ vũ khí theo lệnh triều đình mà hoạt động ngày càng mạnh mẽ. Nghĩa quân theo ông rất đông + Để dập tắt cuộc khởi nghĩa này, tháng 2-1863, thực dân Pháp mở cuộc tấn công quy mô vào căn cứ Tân Hòa (Gò Công). Sau ba ngày chiến đấu liên tục, nghĩa quân rút lui, rồi về căn cứ Tân Phước .Được tay sai dẫn đường ,quân địch mở cuộc tấn công bất ngờ.Bị thương nặng ,Trương Định rút gươm tự sát để bảo toàn khí tiết(20-8-1864). +Mặc dù bị tổn thất, cuộc kháng chiến vẫn tiếp tục. Trương Quyền (con trai ông) đưa một bộ phận nghĩa quân lên Tây Ninh phối với người với người Cam-pu-chia chống Pháp. 2. Kháng chiến lan rộng ra ba tỉnh miền Tây Nam Kì Sau khi kí Hiệp ước Nhâm Tuất (5-6-1862), triều đình Huế tập trung lực lượng đàn áp các cuộc khởi nghĩa nông dân ở Trung Kì và Bắc Kì, đồng thời ra sức ngăn trở phong trào kháng chiến của nhân dân ta ở Nam Kì. -Để lấy lại các tỉnh đã mất, triều đình cử một phái bộ sang Pháp thương lượng nhưng thất bại. Lợi dụng sự bạc nhược của triều đình Huế, từ ngày 20 đến ngày 24-6-1867, quân Pháp đã chiếm các tỉnh miền Tây (Vĩnh Long, An Giang, Hà Tiên ) không tốn một viên đạn. Facebook: Xuân Khởi
3. 3 -Nhân dân sáu tỉnh Nam Kì nêu cao tinh thần quyết tâm chống Pháp. Họ nổi lên khởi nghĩa ở khắp nơi. +Nhiều trung tâm kháng chiến được lập ra ở Đồng Tháp Mười, Tây Ninh, Bến Tre, Vĩnh Long, Sa Đéc với nhưng lãnh tụ nổi tiếng như Trương Quyền, Phan Tôn, Phan Liêm, Nguyễn Trung Trực, Nguyễn Hữu Huân, +Trong số đó, nhiều người thà chết chứ không chịu hợp tác với giặc; lại có người dùng văn thơ để chiến đấu như Nguyễn Đình Chiểu, Hồ Huân Nghiệp, Phan Văn Trị +Nguyễn Hữu Huân đã hai lần bị giặc bắt. Được thả ra, ông lại tiếp tục chống Pháp. Khi giặc đưa đi hành hình, ông vẫn ung dung làm thơ. +Nguyễn Trung Trực- trước kháng chiến ở miền Đông, sau sang miền Tây lập căn cứ ở Hòn Chông (Rạch Gía). Bị giặc bắt đem ra chém, ông đã khảng khái nói : “Bao giờ người Tây nhổ hết cỏ nước Nam thì mới hết người Nam đánh Tây”. +Từ năm 1867 đến năm 1875, hàng loạt cuộc khởi nghĩa chống Pháp còn tiếp tục nổ ra ở Nam Kì. Bài 25 KHÁNG CHIẾN LAN RỘNG RA TOÀN QUỐC (1873-1884) I-THỰC DÂN PHÁP ĐÁNH BẮC KÌ LẦN THỨ NHẤT. CUỘC KHÁNG CHIẾN Ở HÀ NỘI VÀ CÁC TỈNH ĐỒNG BẰNG BẮC KÌ 1.Tình hình Việt Nam trước khi Pháp đánh chiếm Bắc Kì - Ngay sau khi chiếm được ba tỉnh miền Đông Nam Kì, thực dân Pháp đã bắt tay ngay vào việc thiết lập bộ máy thống trị và tiến hành bóc lột về kinh tế nhằm biến nơi đây thành bàn đạp để đánh chiếm Cam-pu-chia, rồi chiếm nốt ba tỉnh miền Tây Nam Kì. - Trong khi đó, triều đình Huế vẫn tiếp tục thi hành các chính sách đối nội, đối ngoại lỗi thời. 2.Thực dân Pháp đánh chiếm Bắc Kì lần thứ nhất (1873) - Từ cuối năm 1872, chúng cho tên lái buôn Đuy-puy vào gây rối ở Hà Nội. Tiếp đó, lấy cớ giải quyết vụ Đuy-puy, hơn 200 quân Pháp do Gác-ni-ê chỉ huy từ Sài Gòn kéo ra Bắc. - Sáng ngày 20-11-1873, quân Pháp nổ súng đánh thành Hà Nội. 7000 quân triều đình, dưới sự chỉ huy của Nguyễn Tri Phương, cố gắng cản giặc nhưng thất bại. Buổi trưa, thành mất. Nguyễn Tri Phương bị thương. Bị giặc bắt, ông nhịn ăn mà chết. Facebook: Xuân Khởi
4. 4 - Trong vòng chưa đầy một tháng, Pháp cho quân tỏa đi chiếm Hải Dương, Hưng Yên, Phủ Lí, Ninh Bình, Nam Định. 3.Kháng chiến ở Hà Nội và các tỉnh đồng bằng Bắc Kì (1873-1874) - Ngay khi quân Pháp kéo đến Hà Nội, nhân dân ta đã anh dũng đứng lên kháng chiến. +Đêm đêm,các toán nghĩa binh bí mật vào thành phố quấy rối địch. Kho đạn của chúng phía bờ sông bị đốt cháy. +Một đội nghĩa binh, dưới sự chỉ huy của viên Chưởng cơ, chặn đánh địch quyết liệt ở cửa ô Thanh Hà. Họ đã hi sinh đến người cuối cùng. +Khi giặc chiếm được tỉnh Hà Nội, tổ chức Nghĩa hội của những người yêu nước được thành lập. -Tại các tỉnh đồng bằng, đi tới đâu quân Pháp cũng gặp phải sự kháng cự của nhân dân ta. Ở Thái Bình, có căn cứ kháng chiến của cha con ông Nguyễn Mậu Kiến. Tại Nam Định, có căn cứ kháng chiến của Phạm Văn Nghị -Thấy lực lượng của địch ở Hà Nội tương đối yếu, quân ta khép chặt vòng vây. Ngày 21-12- 1873, khi quân Pháp đánh ra Cầu Giấy, chúng đã bị đội quân của Hoàng Tá Viêm phối hợp với quân Cờ đen của Lưu Vĩnh Phúc phục kích. Gác-ni-ê cùng nhiều sĩ quan thực dân và binh lính bị giết tại trận. Chiến thắng Cầu Giấy khiến quân Pháp hoang mang, còn quân dân ta thì phấn khởi, càng hăng hái đánh giặc. - Giữa lúc đó, triều đình Huế lại kí với Pháp hiệp ước Giáp Tuất (15/3/1874). Theo đó, Pháp sẽ rút quân khỏi Bắc Kì, còn triều đình chính thức thừa nhận sáu tỉnh Nam Kì hoàn toàn thuộc Pháp. => Như vậy, nhà Nguyễn đã bỏ lỡ một cơ hội có thể tiêu diệt giặc và kí văn kiện bán nước lần thứ 2. Văn kiện này đã làm mất đi một phần quan trọng chủ quyền lãnh thổ Việt Nam về ngoại giao và thương mại. 6) Pháp đánh chiếm Bắc Kì lần thứ 2 và phong trào kháng chiến của nhân dân Bắc kì. a) Hoàn cảnh: - Sau hiệp ước Giáp Tuất (1874) nhà Nguyễn vẫn tiếp tục thi hành nội trị, ngoại giao lỗi thời làm cho kinh tế đất nước ngày càng kiệt quệ. Các đề nghị cải cách Duy Tân đã bị khước từ. - Trong khi đó, tư bản Pháp đang phát triển rất mạnh, rất cần nguồn thiên nhiên khoáng sản ở Bắc Kì nên chúng quyết tâm chiếm bằng được. b) Diễn biến: Facebook: Xuân Khởi
5. 5 - Ngày 3/4/1882, quân Pháp do đại tá Rivie chỉ huy đã đổ bộ lên Hà Nội. - Ngày 25/4/1882, Rivie đã gửi tối hậu thư cho Tổng đốc Hoàng Diệu, đòi nộp khí giới và giao thành không điều kiện. Không đợi trả lời, quân Pháp nổ súng tấn công. Quân ta anh dũng chống trả nhưng chỉ cầm cự được gần một buổi sáng. Đến trưa, thành mất. Hoàng Diệu thắt cổ tự tử để bảo toàn khí tiết. - Triều đình Huế vội vàng đi cầu cứu quân Thanh và cử người ra Hà Nội thương thuyết với Pháp. Đồng thời ra lệnh cho quân ta rút lên mạn ngược (miền núi). - Thừa dịp, quân Thanh đã ồ ạt kéo sang nước ta đóng ở nhiều nơi. Trong khi đó, Pháp nhanh chóng đi chiếm các tỉnh đồng bằng Bắc Kì. c) Nhân dân Bắc Kì tiếp tục kháng chiến. - Khi quân Pháp đánh bắc kì lần hai, nhân dân đã tích cực phối hợp với quân triều đình kháng chiến. + Ở Hà Nội, khi quân Pháp nổ súng đánh thành, nhân dân tự tay đốt nhà tạo thành bức tường lửa để chặn giặc. + Có hàng nghìn người tụ tập thành đội ngũ, gươm giáo chỉnh tề tại đình Quảng Văn, chuẩn bị kéo vào thành để đánh giặc, nhưng chưa kịp đi thì thành đã mất. - Cuộc chiến đấu trong lòng địch diễn ra sau đó vô cùng quả cảm: vùng xung quanh đào hào, đắp lũy, lập ra các đội dân dũng ... bất chấp lệnh bãi binh của triều đình. - Tại các địa phương, nhân dân tích cực đắp đập, cắm kè trên sông, làm hầm chồn, cạm bẫy để chống Pháp. - Ngày 19/5/1883, quân cờ đen của Lưu Vĩnh Phúc phối hợp với quân triều đình do Hoàng Tá Viêm chỉ huy làm nên chiến thắng Cầu Giấy lần thứ hai, giết chết Rivie và 500 tên địch . => Chiến thắng Cầu Giấy lần thứ hai khiến cho quân Pháp thêm hoang mang dao động, chúng đã toan bỏ chạy nhưng triều đình Huế lại chủ trương thương lượng với Pháp. - Sau khi có thêm viện binh, nhân lúc vua Tự Đức vừa qua đời, nội bộ triều đình đang lục đục, Pháp quyết định đem quân tiến thẳng vào Thuận An, cửa ngõ kinh thành Huế. d) Hiệp ước Pa-tơ-nốt. Nhà nước phong kiến Việt Nam sụp đổ - Từ chiều 18/8/1883, quân Pháp đánh cửa biển Thuận An. Ngày 20/8 chúng ta đổ bộ lên khu vực này. - Ngày 25/5/1883, nhà Nguyễn đã kí với Pháp bản hiệp ước Hác-măng (Quý Mùi). Theo hiệp ước này, triều đình đã chính thức thừa nhận cái nền bảo hộ quân Pháp ở cả Bắc Kì và Trung Facebook: Xuân Khởi
6. 6 Kì. Triều đình Huế vẫn còn tồn tại nhưng mọi việc nội trị, ngoại giao đều do người Pháp nắm. - Sau hiệp ước Hác-măng, phong trào độc lập của nhân dân ta diễn ra rất mạnh mẽ. Để xoa dịu dư luận và để lấy lòng bọn vua quan nhà Nguyễn, Pháp đã bắt triều đình Huế kí hiệp ước Pa-tơ-nốt ( 6/6/1884 ) có nội dung cơ bản giống với hiệp ước Hác-măng, chỉ mở rộng thêm ranmh giới ở khu vực Trung Kì. => Hiệp ước Pa-tơ-nốt đã chấm dứt sự tồn tại của triều đình phong kiến nhà Nguyễn với tư cách một quốc gia độc lập. Thay vào đó là chế độ thuộc địa nửa phong kiến kéo dài đến Cách mạng Tháng 8-1945. Facebook: Xuân Khởi